ترجمه السواد الأعظم
ترجمه السواد الأعظم ، ترجمه فارسی از کتاب «السواد الأعظم» اسحاق بن محمد بن اسماعیل حکیم سمرقندی است که در حدود 370ق، به فرمان امیر نوح سامانی، احتمالاً توسط خود حکیم سمرقندی انجام شده است.
| ترجمه السواد الأعظم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سمرقندی، اسحاقبن محمد (نويسنده)
حبیبی، عبدالحی (مصحح) طاهری عراقی، احمد ( گردآورنده) |
| عنوانهای دیگر | السواد الاعظم. فارسی |
| ناشر | دانشگاه تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1393ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-403-6627-1 |
| موضوع | حنفیه - عقاید - متون قدیمی تا قرن 14 - کلام اهل سنت - متون قدیمی تا قرن 14 - نثر دری - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1393 9041س8س 204 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
السواد الأعظم، مشتمل بر مقدمه، 61 مسئله و خاتمه است. موضوع کتاب، اصول عقاید و مسائل کلامی است؛ مسائلی همچون: صفات خدا و ازلیت و ابدیت او، مرتبه پیامبران، معراج و صراط و بهشت و دوزخ و نکیر و منکر...
البته از فقه نیز پارهای مسئلهها در این کتاب آمده است و برخی از فروع مذهب بیان شده است؛ از آن مسائلی که محل اختلاف فقیهان است...
مسائل ذکرشده در کتاب، مسائلی پراکنده از اینسو و آنسو در اعتقادیات است. بینظمی در ترتیب کتاب چنان آشکار است که مسئله مسح بر موزه در دو جا، یک بار در مسئله هشتم و بار دیگر در مسئله چهلوهشتم، ذکر شده است. ایجاز و اطناب فصول نیز بر شیوهای منطقی استوار نیست؛ معضلی مبهم و دشوار، بهکوتاهی آمده است و مسئلهای روشن و آشکار بهدرازی ذکر شده است[۱].
ترجمه فارسی السواد الأعظم، که از آثار کهن فارسی است، تا سال 1335ش، ناشناخته بوده و دکتر مهدی بیانی آن را معرفی کرده است. مرحوم بیانی، مترجم را همان حکیم سمرقندی مؤلف کتاب دانسته است[۲].
چون ترجمه این کتاب از تازی به فارسی به امر امیر نوح دوم سامانی در حدود 370ق، بوده، بنابراین آنطور که دانشمندان ایرانی تصور کردهاند، نثر اقدم زبان دری و پیش از مقدمه منثور ابومنصوری نیست، بلکه در درجه دوم معاصر و مقارن با ترجمه تفسیر و تاریخ طبری شمرده میشود. اما اهمیت آن از این وجه است که اکنون ما یک متن مکمّل و تمام و اصیل کتابی را در دست داریم که فراهمشده و محصول همان عصر سامانی است و در جمله کتب آن عصر و مربوط به دوره قدیم نثر دری، کتاب دیگری نیز به دست آمده است[۳].
باوجودی که تاکنون از نام مترجم فارسی سواد الأعظم خبری نداریم، ولی سبک انشا و سیاق و سباق نثر آن دلالت واضح دارد که این نثر یقینا مربوط به قدیمترین دوره ادبیات دری، یعنی عصر سامانی است و چون از عربی ترجمه شده، لابد اثر ترجمه تازی هم در وجنات آن آشکار است. اینک یک مسئله از بین این کتاب بهطور نمونه آورده میشود: «مسئله بیستوششم آن است که مرتبت انبیا - صلواتاللّهعليهمأجمعين - برتر از مرتبت اولیاست و مرتبت اولیا کمتر از مراتب انبیا باشد و هرکه هردو یکسان نهد، آن مبتدع و هوادار باشد و معجزات، انبیا راست و کرامات، اولیا راست و اولیا را کرامات آن وقت باشد، که خدای عزوجل را مطیع باشند و رسول - عليهالسلام - [را] اطاعت دارند[۴].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه کتاب.
- حبیبی افغانی، عبدالحی، «یک کتاب گمشده قدیم نثر فارسی پیدا شد: ترجمه فارسی السواد الأعظم و رفع اشتباهات وارده درباره این کتاب»، یغما، مرداد 1342، شماره 181، ص193 تا 200:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/143965