خمس رسائل (ثعالبی، جاحظ و...)
خمس رسائل، پنج رساله عربی از ثعالبی(متوفی 429ق)، جاحظ(متوفی 256ق)، علی بن حسین بن حسن رخجی (قرن 5ق) و مفضل بن سلمه (متوفی حدود 290ق) در سخنان حکمتآمیز و لطایف و نوادر و معانی عبارات و امثال محاورهای؛
- الإیجاز و الإعجاز: ابومنصور ثعالبی نیشابوری (350 -429ق)، در ده باب منتخبی از سخنان نبی اکرم(ص)، خلفای راشدین، صحابه و تابعین، همچنین ملوک جاهلیت و اسلام و نیز سخنان لطیف فلاسفه و حکما و زهاد و مانند آن را گردآورده است.
| خمس رسائل(ثعالبی، عبدالملک بن محمد) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ثعالبی، عبدالملک بن محمد (نويسنده)
جاحظ، عمرو بن بحر (نویسنده) رخجی، علی بن حسین ( نویسنده) مفضل بن سلمه ( نویسنده) |
| سال نشر | 1301ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ث7خ8 2544 PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شیوه نویسنده در ابواب، مختلف است؛ بهعنوانمثال در باب دوم بدین صورت است که سخنان و لطائف هر باب در ضمن فصلهایی ارائه شده است؛ بهعنوانمثال در فصل جوامع کلام نبی(ص) فصلی به تشبیهات و تمثیلات و یا فصلی به استعارات در کلام آن حضرت اختصاصیافته است. یا اینکه در باب پنجم که به شاهکارهای ملوک اسلام و امرای آن اختصاص دارد نام آن شخصیت ذکر شده و سپس سخن برجستهای از او ذکر شده است.[۱]
- برد الاکباد، فی الاعداد: نوشته ابومنصور ثعالبی نیشابوری (350 -429ق)؛ غرر کلام و درر و لطائف و نوادر و حکم و مواعظ در رابطه با اعداد دو تا ده را در ضمن پنج باب گردآوری کرده است. به عنوان مثال در لطائف عدد سه از بزرگمهر نقل شده است: از او پرسیده شد از چه مردمی باید پرهیز کرد؟ گفت: از دشمن جاهل، دوست خائن و والی نادان.[۲]
- احاسن المحاسن»: ابوالحسن علی بن حسین بن حسن رخجی (قرن 5ق) در هشت باب موضوعات عقل، زهد، بیان و نطق، ادب نفس، مکارم اخلاق، حسن سیره، حسن سیاست و بلاغت را مطرح کرده است[۳] و پس از خطبه به این عبارت آغاز شده است: « و حدثنی والدی الحسین بن الحسن الرخجی رحمه الله: قال افلاطون بالعدل ثبات الاشیاء و بالجور زوالها ...».[۴]
در باب مکارمالاخلاق، حکمتهای فراوانی بدون اشاره به گوینده آن ذکر شده است؛ بهعنوانمثال: «کسی که دیانتش نیکو باشد، امانتدار خواهد بود؛ چراکه دیانت او را در برابر محارم شکیبا و به مکارم ترغیب خواهد کرد». [۵]
- منتخبات البيان و التبيين: گزیده کتاب عمرو بن بحر جاحظ بصری (متوفی 255/ 256ق) است. در بخشی از آن میخوانیم: «ابوالبرکات کاتب محمد بن حسن مرا خبر دارد که از فارسی پرسیدند بلاغت چیست؟ گفت: تشخیص فصل از وصل، و همین سؤال را از یونانی پرسیدند، در پاسخ گفت: موجزگویی نیکو به هنگام بداهه».[۶]
- غایه الارب (فی معانی ما یجری علی السن العامه فی محاوراتهم و امثالهم من کلام العرب): نوشته ابوطالب مفضل بن سلمه (متوفی حدود 290ق) که در آن، معانی عبارات و امثال محاورهای در زبان عرب مطرح شده است. بهعنوانمثال در توضیح «حیاک الله و بیاک» اشاره شده که حیاک مشتق از تحیت است که به سه معنا برای آن اشاره و برای هر معنا شواهدی ذکر شده است.[۷]
پانویس
منابع مقاله
متن کتاب.