الفرق

الفرق، اثر ابوالحسین احمد بن فارس بن زکریا بن حبیب (۳۲۹-۳۹۵ق)، معروف به ابن فارس، نحوى، لغوى، ادیب و شاعر، درباره فرق بین انسان و حیوان و پرندگان در نام‌گذاری اعضای جسم و وظایف حیوانی آن است.

الفرق
پدیدآوران	ابن فارس، احمد بن فارس (نويسنده) عبدالتواب، رمضان (محقق)
ناشر	دار الرفاعي ** مکتبة الخانجي
مکان نشر	عربستان - ریاض ** مصر - قاهره
سال نشر	1402ق - 1982م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/الف28 ف4 6190 PJ
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اهمیت کتاب

ازآنجایی‌که ابن فارس از بزرگان ائمه لغت می‌باشد و به حسن تألیف مشهور است، بی‌شک این اثر وی برای پژوهشگران لغت و فصاحت و بلاغت و ادبیات و زبان عربی، منبع مهمی خواهد بود.

ابن فارس در این کتاب نشان می‌دهد که زبان عربی از ظرفیت بالایی برای بیان مفاهیم مشابه و مشترک برخوردار است.

روش و محتوا

«الفرق»، در تفاوت نام‌گذاری اعضای جسم و وظایف حیوانی آن، بین انسان و حیوان و پرندگان است و محدود به اعضا نمی‌شود، بلکه شامل حرکات موجود زنده، اصوات، مکان اقامت و فضولات و حالات توالد و تکاثر، حمل و وضع، دندان‌های اولاد، تفاوت بین اسماء مذکر و مؤنث و چاقی و لاغری، حالات مرگ و اسماء جماعات و... آن نیز می‌شود.

تألیف در این موضوع از مؤلفان قبل از ابن فارض وجود داشته است و ایشان کتاب خود را بسط و گسترش باب آخر کتاب الفصيح ابن ثعلب که در فرق بین انسان و دیگر حیوانات است می‌داند؛ به همین جهت با «باب الشفه» (باب لب) آغاز می‌کند، اما در ادامه از بالا‌ترین عضو سر انسان که موی اوست، مطلب خود را ادامه می‌دهد.

ابن فارس با باب‌ب‍‌ندی مطالب، در اعضا، مباحث خویش را از موی سر آغاز می‌کند و با پوست بدن به پایان می‌برد. سپس به حالت نشستن انسان و غیر آن و محل حیوانات از وحشی و غیر وحشی و صدای آنان می‌پردازد. بعد از آن به ابواب شهوت، حمل، ولادت، سقط، نفاس و مولود، تخم پرندگان و شیردهی، تدرج عمر، اشاره دارد. آنگاه ابوابی را در مذکر و مؤنث در حیوانات و پرندگان منعقد می‌کند.

وی کمتر از شواهد شعری و امثال استفاده می‌نماید.

محور اصلی مطالب کتاب، در بالا یادآوری شد، اما به‌تناسب، به برخی از نام‌گذاری‌ها نیز اشاره دارد؛ مانند: صدای باد، صدای کشیدن آهن، صدای غلیان دیگ، صدای شمشیر، صدای شلاق و موارد دیگر.

فعالیت محقق

محقق در مقدمه به زندگی‌نامه مؤلف، آثار و جایگاه وی پرداخته و به توصیف کتاب حاضر اشاره دارد و تألیفات قبل از ابن فارض را در این موضوع بر‌می‌شمرد و در پایان، گزارشی از تنها نسخه خطی مورد تحقیق را ارائه می‌دهد.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.