معارف السنن

معارف السنن
پدیدآوران	ترمذی، محمد بن عیسی (نويسنده) بنوری، محمد یوسف (شارح)
عنوان‌های دیگر	الجا‌مع‌ الصحیح. شرح‌ ** شرح‌ سنن‌ الترمذي
سال نشر	1413ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	6
کد کنگره	/ت۴ ج۲۰23 120 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

معارف السنن: شرح سنن الترمذي، اثر محمد یوسف بنوری) 1326-1397ق/ 1908-1977م)، محدث، ادیب و شاعر هندی، در شرح ]] الجامع الصحيح، تألیف حکیم ترمذی ابوعبداللّه محمد بن على بن حسن (حسین) بن بشر تِرمِذى[[ (متوفای بین سال‌های 295 و 300ق یا 320)، ملقب به حکیم ترمذی، محدّث و از عرفاى بزرگ قرن سوم، است.

توجّه فقها به الجامع الصحيح

]]الجامع الصحيح[[، مجموعه‌ای از احادیث گزینش‌شده با نقدی مختصر و با اشاره به آرا و فتاوای عالمان اهل حدیث است. این کتاب، از سده 5ق، در کنار صحیحین جای داشته و به‌عنوان یکی از صحاح سته شناخته شده است. اگرچه از نظر سبک، این کتاب، یک «جامع» است، اما ازآنجاکه مانند یک «سنن»، با مباحث فقهی آغاز شده و مباحث تکمیلی به پایان کتاب افزوده شده و وجه غالب بر آن، فقهی بوده است، از همان سده‌های نخست تداول، نزد بسیاری به‌عنوان «سنن» شناخته شده و نام سنن ترمذی بر آن غلبه یافته است.

این کتاب از بدو انتشار، مورد توجه محدّ‌ثان و فقها قرار گرفت و شروح و تعلیقات فراوانی بر آن نوشته شد.

از جمله شرح‌ها، ]]العرف الشذي شرح سنن الترمذي[[، تألیف محمد انور شاه بن معظم شاه کشمیری هندی (متوفى 1353ق)، استاد و شیخ بنوری است و معارف السنن، برگرفته از شرح العرف الشذي و بر اساس آن است.

محتوا

بنوری در ابتدا قصد داشت، بر اساس شنیده‌ها و آموزه‌های جلسات درس استاد، اقدام به تحقیق، تکمیل و تفصیل شرح استاد بنماید و ذیلی بر آن بنگارد، اما با آغاز تألیف، در موضوعات و شرح احادیث، مطالب و مباحث بدیعی را بر آن افزود و آن‌ها را با روشی آسان و ذوق ادبی دلنشین ارائه داد؛ بدین جهت، اثر او مستقل از شرح استاد گشت.

معارف السنن، شرحی است شامل علوم و فوائدی در علوم حدیث، مباحث جرح و تعدیل، اصول، فقه، لغت و دیدگاه علما.

کتاب با مقدمه‌ای درباره برخی مسائل حدیثی مانند عرض بر محدث، آغاز نگارش حدیث نبوی، مختصری در شرح حال ترمذی و جایگاه سنن وی در بین کتاب‌های حدیث، توضیح انواع نوشته‌های حدیثی، شروط و مذاهب صاحبان صحاح آغاز می‌شود، سپس به شرح جامع ترمذی می‌پردازد.

شارح در مقدمه کتاب می‌نویسد: این شرح برگرفته از بحث‌های دانشمندان حدیث و ائمه فقه و اعلام علوم و بزرگان و اعیان امت و در رأس آن‌ها شیخ و محدث بزرگ استاد من محمد انور شاه کشمیری است و نام آن را معارف السنن گذاشتم و در آن جز تخریج احادیث (چون تألیف جداگانه‌ای در آن نوشته‌ام به نام «لب اللباب في تخريج ما يقول الترمذي») و بحث از رجال اسانید (به جهت اکتفا به آنچه در کتب رجال آمده است)، بسیاری مطالب را می‌یابی.

این شرح، بهترین شرح برای دیدگاه ائمه مذاهب، از مطمئن‌ترین مصادر برای ادله ابوحنیفه در اختلاف بین ادله و بهترین شرح برای حل مشکلات و توضیح نکات پیچیده است. کامل‌ترین شرح برای اقوال شیخ محمد انور شاه کشمیری در امالی و گفتگوهایی که به شکل خطی از او باقی مانده و رساله‌های چاپی وی است، اما بنوری قادر به اتمام آن نشد و تا پایان ابواب حج می‌باشد و تکمله‌ای به قلم محمد زاهد برای آن نوشته شده است.

روش شارح

بنوری در بسیاری از موارد، به‌صورت غیر مزجی عبارات سنن را آورده (در این نسخه اغلب با خط ممتد ذیل آن و در مواردی با تعبیر ابوعیسی یا قوله، مشخص شده است) است و دیدگاه استاد خود محمد انور شاه کشمیری را با تعبیر «قال شيخنا الأمام» در قالب «فائده» بازگو می‌کند.

وی به‌تفصیل به شرح کلمات، اصطلاحات، احادیث و بررسی راویان و اعتبارسنجی روایات می‌پردازد.

بنوری به نقل اقوال و فتاوای علما و ادله آن‌ها (خصوصا ابوحنیفه و اتباع وی) جهت تأیید یا رد آن و اثبات نظر خود همت می‌گمارد.

ایشان با آوردن تنبیهات در پایان هر فرع، مطالب تکمیلی بحث‌های خود را یادآور می‌شود.

بنوری گاهی به‌تناسب فروع فقهی، بحث معارفی نیز مطرح می‌کند و با بررسی دیدگاه صاحب‌نظران، قول مختار خود را بیان می‌نماید.

گاهی نیز چند بیت شعر فارسی از شعرای بنام را ضمیمه مطالب خود می‌کند.

عبدالرزاق اسکندر در مقدمه خود به زندگی شارح و خصوصیت کتاب پرداخته است.

فهرست مطالب هر جلد در پایان آن آمده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. پاکتچی، احمد، «دایرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ایران، تهران، چاپ اول، 1387ش.
3. حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، «كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون»، لبنان، بیروت، دارإحياء التراث العربي، چاپ یکم، بی‌تا.
4. زاهد محمد، «تكملة معارف السنن، شرح سنن الإمام الترمذي»، پاکستان، فیصل‌آباد، دارالسنة، چاپ اول، 1429ق/2008م.