قاعده قرعه

قاعده قرعه تقریر و تحقیق درس‌های خارج فقه آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی (متولد 1341ش) است که توسط سید جواد حسینی‌خواه، به رشته تحریر درآمده است.

قاعده قرعه
پدیدآوران	فاضل لنکرانی، محمدجواد (نويسنده) حسینی خواه، جواد (مقَرر)
ناشر	مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1400ش
چاپ	2
شابک	‎978-600-388-000-9
موضوع	قاعده قرعه - فقه - قواعد
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	1394 /ق4ف2 169/52 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

از جمله قواعدی که به آن در استنباط تکالیف در موضوعات اعتماد شده و در متون دینی مطرح گردیده، «قاعده قرعه» است. این قاعده، از دیرباز توجه فقهای اسلام و امامیه را به خود جلب کرده است و در کتاب‌هایشان آن را از زوایای مختلف، مورد بحث قرار داده‌اند، از جمله:

1. خاستگاه این قاعده کجاست؟
2. و آیا در ادیان پیشین، سابقه داشته است؟
3. آیا دلیلی قرآنی می‌توان بر آن اقامه کرد؟
4. گستره اجرای این قاعده، در چه حدی است و آیا جریان این قاعده اختصاص به شبهات موضوعی دارد یا اینکه بر طبق شواهدی که در این کتاب آمده، فقهاء آن را در برخی از شبهات حکمیه نیز جاری نموده‌اند؟
5. آیا این قاعده، جنبه اماریت و کاشفیت دارد و یا حکم اصول عملیه را پیدا می‌کند؟.

آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی، از جمله فرهیختگان و اساتیدی است که در سال‌های اخیر، این بحث را فقیهانه و به صورت مستوفی، مورد بحث قرار داده و در درس خارج خود در ماه رمضان 1429ق/1387ش، این قاعده را تدریس فرموده و به نتایج بدیعی دست یافته که در اثر حاضر، منعکس شده است.

ایشان این قاعده را اگرچه در برخی از جهات، مطابق با سیره عقلا دانسته، اما از جهاتی دیگر، آن را یک قاعده تعبدی شرعی دانسته است. وی معتقد است این قاعده از دیرباز در ادیان سابق وجود داشته و یکی از شواهد بر این ادعا، داستان حضرت زکریا(ع) است که خداوند آن را در آیه 44 سوره آل عمران، بازگو نموده است. در این داستان، آن حضرت منازعه در کفالت بر حضرت مریم(س) را با قرعه حل کرده است.

معظم‌له به کمک این آیه و آیاتی دیگر، قاعده قرعه را مستفاد از قرآن دانسته و گستره اجرای آن را فراتر از آن چه فقیهان به آن عمل کرده‌اند، معرفی نموده است و با شرایطی به اثبات رسانده‌اند که این قاعده در مورد شبهات موضوعی مقرون به علم اجمالی نیز جاری است.ایشان با توجه به برخی از عبارت‌های موجود در روایات باب قرعه،هم‌چون«کل ما حکم الله به فلیس بمخطئ»بر اماره بودن آن استدلال کرده‌اند.

تعریب این اثر توسط مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) به نام قاعدة القرعة منتشر شده است.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.