الأصل (شیبانی)
الأصل، که «المبسوط» نیز نامیده می‌شود، از آثار حافظ، محدث، قاضی رقه و فقیه حنفی قرن دوم هجری قمری، ابوعبدالله محمد بن حسن فرقد شیبانی کوفی (متوفی 189ق)، است که احکام شرعی عبادات و معاملات را بر اساس فقه حنفیان توضیح می‌دهد. پژوهشگر معاصر، محمد بوینو کالن، این کتاب را تحقیق و تصحیح کرده و مقدمه‌ای ارزنده بر آن افزوده و محمد بن حسن شیبانی و اثر حاضر را سودمند و روشمند و در یک جلد مستقلّ (جلد صفر) شناسانده است.
| الأصل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شیبانی، محمد بن حسن (نويسنده) بوینوکالن ، محمد (محقق) |
| ناشر | دار ابن حزم |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1433ق - 2012م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 13 |
| کد کنگره | /ش9م2 171/2 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- ابوعبدالله شیبانی، در مقدمه بسیار کوتاه و ناقص خودش چنین آورده است: برای شما سخن ابوحنیفه و ابویوسف و خودم را بیان کردم و هر جایی که اختلافی بیان نشود، پس کلام همه ما است[۱].
- محمد بوینو کالن، با تأکید بر اهمیت این کتاب در تاریخ تشریع اسلامی و به‌خصوص در فقه حنفی و اینکه اصول و ظواهر روایات را بیان می‌کند، افزوده است: «الأصل» وسیع‌ترین کتابی است که ظواهر را ارائه می‌دهد و فروعِ بیشتر و عبارات ساده‌تری دارد و به همین جهت، عمده و پایه مذهب حنفی است[۲].
نقص کتاب
- نسخه خطی این کتاب، فاقد برخی از باب‌های فقهی (سجدات و مناسک (حجّ)، اشربه، ادب القاضی، حساب وصایا، اختلاف ابوحنیفه و ابن ابی‌لیلا و شروط) است[۳].
ساختار و محتوا
- مطالب اثر حاضر (شامل 57 باب فقهی)، در یک جلد مقدمه و 12 جلد اصلی آمده است. محمد بوینو کالن در جلد صفر، مقدمه‌ای تفصیلی آورده و مباحث متعددی (زندگی‌نامه محمد بن حسن شیبانی، آثار علمی، معرفی کتاب اصل و نسخه‌های خطی و چاپی آن، بررسی روش این کتاب از منظر دانش اصول فقه و اصطلاحات آن) را مطرح کرده است. اولین باب این کتاب، طهارت برای نماز خواندن است[۴] و آخرین، غصب[۵].
نمونه مباحث
- «باب غسل شهید».
گفتم: به من خبر بده که آیا شهید غسل داده می‌شود؟ گفت: اگر در معرکه نبرد کشته شود، غسل داه نمی‌شود، ولی اگر مجروح شود و او را به خانه‌اش حمل کنند و در بین راه یا در خانه‌اش بمیرد، غسل داده می‌شود[۶].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.