أسرار الشهود في معرفة الحق المعبود
| نام کتاب | اسرار الشهود فی معرفه الحق المعبود |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | لاهیجی، محمد بن یحیی (نويسنده)
آل داود، علی (تصحيح و تنظيم) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | PIR 5817 /الف5 |
| موضوع | شعر فارسی - قرن 9ق. |
| ناشر | وزارت فرهنگ و آموزش عالی، موسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگی (پژوهشگاه) |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1368 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | 10462 |
معرفى اجمالى
«اسرار الشهود» كه نام كامل آن، «اسرار الشهود فى معرفة الحق المعبود» است، يكى از آثار منظوم شمس الدين محمد اسيرى لاهيجى، به زبان فارسى است كه به مثنوى اسيرى نيز مشهور مى‌باشد.
ساختار
اين مثنوى، همانند مثنوى مولوى، در بحر رمل سروده شده است. در اين كتاب، مطالب اخلاقى و عرفانى در ضمن حكايات و داستان‌هاى شيرين و تمثيلات دل‌پذير آمده است. اسيرى، با استفاده از آيات قرآنى و احاديث نبوى و كلمات مشايخ صوفيه از قبيل معروف كرخى و سرى و جنيد بغدادى، دقايق و ظرايف عرفانى را به بهترين وجه بيان نموده است. تعداد ابيات اين مثنوى، بيش از سه هزار بيت بوده و نسخه تصحيح شده توسط سيد على آل داوود با توجه به مقايسه جميع نسخ خطى موجود، حاوى 3160 بيت مى‌باشد.
گزارش محتوا
پاره‌اى از مطالب مطرح شده در اين كتاب، به اين شرح است:
1. از آنجا كه خداوند متعال امر فرموده كه: «ادعونى استجب لكم»، لذا اسيرى ابتدا به دعا و مناجات مى‌پردازد، سپس به بعضى از احوال و اطوار صورى و معنوى سالكان راه طريقت اشاره مى‌كند.
2. چون اسيرى حد اقل شانزده سال از محضر سيد محمد نوربخش استفاده نموده و از وى تأثير معنوى پذيرفته است، لذا به منقبت وى پرداخته و او را امام كامل مكمّل معرّفى مى‌كند.
3. وى در مقام نصيحت مى‌گويد كه انسان بايد از نخوت، تكبّر و خودپرستى به دور باشد تا بنده‌ى پاك خدا به حساب آيد.
4. يكى از آداب بسيار مهم مريد نسبت به پير كامل، تسليم محض است و حكايت مريد شيخ سليمان در شدت ارادت و تسليم وى آموزنده است.
5. اسيرى، به وجود راهزنانى اشاره مى‌كند كه خود را مرشد و راهبر معرفى مى‌كنند؛ در حالى كه اينها ضالّ و مضلند.
6. زاد و توشه سير و سلوك، فغان و زارى است كه به وجود آورنده درد و طلب است.
7. حق تعالى به دل بايزيد بسطامى القاء نمود كه خزائن غيب من از هر چيزى پر است، لذا از تو فقط مسكنت و تذلّل و نياز مى‌خواهم.
8. سالك بايد آتش طلب را در دل روشن كند تا در اثر مجاهدات نفسانى به وصل حضرت حقّ موفق شود و حكايت سرى در اين باره قابل توجّه است.
9. صحبت اهل دل، انسان را به‌طور كلّى عوض مى‌كند.
10. انسان اگر در طريقت، شيخ و راهنمايى نداشته باشد به جايى نمى‌رسد. سالكان راه دين چهار قسمند و در اين ميان، مجذوب مطلق، از همه بهتر است و صلاحيّت رهبرى طريقت را دارد و حكايت زاهدى كه در زمان بايزيد در تقوا يگانه بود، درخور اهميت است.
11. بايزيد، يك شب در خواب حضرت حق را مشاهده كرده و راه وصال وى را طلب مى‌كند و حق تعالى، در جواب مى‌فرمايد: اگر هستى خود را ترك كنى، مرا خواهى يافت و حجاب راه تو، هستى تو است.
12. به حكم«موتوا قبل ان تموتوا»، انسان تا از هستى خود نگذرد، هيچ‌وقت به مقام وصل حضرت حقّ نائل نمى‌شود.
13. انسان داراى قيامت انفسى صغرى، وسطى، كبرى و عظمى مى‌باشد و در قيامت عظمى، هستى انسان در تجليات جمال حق محو شده و بالاخره وصال صورت مى‌گيرد.
14. در بهشت و دوزخ، نتايج اعمال و اخلاق هر انسانى تجسم پيدا مى‌كند.
15. ترقى انسان در طور مراتب نفس به طريق تنزل است.
16. ميان آفاق و انفس مطابقت وجود دارد و انسان، در سايه‌ى معرفت نفس مى‌تواند به مراتب سه‌گانه وجودى خود نائل گردد.
17. مخالفت نفس، بهترين طاعت به شمار مى‌رود؛ ازاين‌روست كه جهاد با نفس جهاد اكبر ناميده شده است.
18. دل و حقيقت انسان، مظهر علم الهى و به مثابه‌ى لوح محفوظ است.
19. انسانيت انسان و كمال او، به دل است و نظرگاه حق غير دل نيست.
20. كسى كه معلم او حق تعالى باشد، از علم علماء و تعاليم آنها مستغنى است.
21. بر اساس حديث قدسى، هر كس ذرّه‌اى از محبّت دنيا در دلش باشد، حلاوت مناجات از او گرفته مى‌شود و به غفلت و خدافراموشى مبتلا مى‌شود.
2. همه‌ى افعال به تقدير الهى است و صوفيان همواره اسرار الهى را مكتوم مى‌داشتند.
23. زاد و توشه رهروان الهى، صدق و اخلاص است.
24. معصيتى كه انسان را به عذر درآورد، بهتر از طاعتى است كه او را به عجب درآورد.
25. عشق، از هستى خود وارستن و به مقام سرمدى پيوستن است و در اين ميان گفت‌وگوى عشق و عقل جالب توجّه است.
26. خداوند متعال غير از شرك، همه‌ى گناهان را مى‌بخشد.
27. اهل عرفان داراى مراتب محو، صحو، فرق، جمع و جمع الجمع مى‌باشند و در اين ميان، مقام جمع الجمع از بقيّه مراتب بالاتر است و مرتبه‌اى فوق آن متصور نيست.
28. شخصى از پير بسطام سؤال مى‌كند كه راه به‌سوى حضرت ذو الجلال چيست؟ بايزيد در جواب مى‌گويد: وقتى تو از ميان برخيزى و هستى خود را نيست كنى، آن وقت حقّ آشكار مى‌گردد.
29. اسيرى، شرح مسافرت خود را از لاهيجان و انگيزه‌ى آن و سپس توقف در رى و رسيدن به خدمت سيد محمد نوربخش را در خلال مثنوى با بيانى مؤثّر و شيوا مى‌آورد.
30. ممات صالحان چهار نوع است: ابيض، اسود، اخضر و احمر.
31. اعمالى كه بدون اخلاص انجام مى‌گيرد، شرك است و موجب قرب انسان به حق تعالى نمى‌گردد.
32. هر عملى كه انسان در نشئه شهادت انجام مى‌دهد، در نشئه آخرت به خود وى برمى‌گردد و نيكى بر خلايق موجب رضاى خالق است.
33. اسيرى، در خاتمه‌ى مثنوى، به مسئله وحدت وجود اشاره مى‌كند.
وضعيت كتاب
كتاب، توسط سيد على آل داوود تصحيح و مقدمه‌نگارى شده است. وى، در مقدمه، از نويسنده كتاب، مقامات عرفانى او، تأليفات وى، نسخه‌هاى خطى كتاب، نسخه‌هاى مورد استفاده و شيوه تصحيح سخن گفته است و در پايان كتاب، زير عنوان«تعليقات»، از اختلاف نسخه‌ها و اختلاف نسخه كتاب‌خانه ملك با متن سخن به ميان آورده و در زير عنوان«توضيحات»، به توضيح پيرامون برخى از اعلام كتاب، فرهنگ لغات و اصطلاحات و مآخذ توضيحات پرداخته است.
فهرست محتويات كتاب، در آغاز آن ذكر شده است.
پیوندها
مطالعه کتاب اسرار الشهود فی معرفه الحق المعبود در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور