اربع مخطوطات في أنساب أهل‌البيت
| اربع مخطوطات فی انساب اهل البیت | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عبدالغنی، عارف احمد (نويسنده)
ساده، عبدالله (محقق) ابن طباطبا، یحیی بن محمد ( نویسنده) واسطی، علی بن حسن ( نویسنده) ابن شدقم، علی بن حسن ( نویسنده) ابوالهدی صیادی، محمد ( نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | بهجة الحضرتین فی آل الاما‌م ابی العلمین ** روح الاکسیر فی نسب الغوث سیدنا الرفاعی الکبیر ** نخبة الزهرة الثمینة فی نسب اشراف المدینة |
| ناشر | دار کنان |
| مکان نشر | سوریه - دمشق |
| سال نشر | 1997م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | سادات (خاندان) - نسب نامه - اعراب - نسب نامه - اشراف-- عربستا‌ن سعودی-- مدینه -- نسبنامه - نسب شناسی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 4الف 53/7 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أربع مخطوطات فی أنساب أهل البیت، این اثر، در شمار سلسله کارهای مشترک دو پژوهشگر برجسته جهان عرب «عارف احمد عبدالغنی» و «عبدالله بن حسین ساده» در علم اَنساب (به ویژه اَنساب اهل بیت گرامی پیامبر «ص») است که در آن، کتاب‌هایی را با عنوان‌های «أبناء الإمام فی مصر و الشّام»، «روح الإکسیر فی نسب الغوث سیّدنا الرّفاعی الکبیر»، «نُخبة الزَّهرة الثَّمینة فی نَسب أشراف المدینة» و «بَهجة الحَضرتَین فی آل الإمام أَبی العَلَمَین» تحقیق کرده و عرضه نموده‌اند.
أبناء الإمام فی مصر و الشّام
این اثر نوشته ابو معمر یحیی بن محمد بن قاسم حسنی، مشهور به «ابن طباطبا» (درگذشته 478ق) است که در آن نسَب برخی از سادات شامات و مصر را گردآورده است. عارف احمد عبدالغنی و عبدالله بن حسین ساده پژوهش کتاب را انجام داده‌اند.
محققان می‌گویند: در تحقیقی که پیشتر، شیخ نصّار روی کتاب انجام داده است، مقدمۀ گرانسنگی بر آن نوشته است که خواننده را از شرح‌ها و تعلیقه‌های دیگران بی‌نیاز می‌کند؛ مقدمه‌ای که از دانش بسیار او در موضوع انساب حکایت دارد. همچنین، کاری که نصّار با دست‌یافتن به کتابی از «آل ورّاق» در حلب و نگهداری از آن انجام داده است، فضیلت بالاتری را نصیب خود نموده است به ویژه آنکه، تحقیق او با نگاه به زوایای پنهان و تاریک تاریخ انجام‌یافته‌است. کارهایی که این دو محقق (عارف و عبدالله) روی کتاب انجام داده‌اند، عبارتند از: 1. تخریج آیه‌های قرآنی، حدیث‌های نبوی و برخی از شعرها؛ 2. آوردن حاشیه‌ها و تعلیقه‌های «شیخ نصّار» همانگونه که بوده است و نشانه‌گذاری آنها با «ستاره»؛ 3. شناساندن تفصیلی نویسنده و محقق و نیز برخی از کسانی که نامشان در کتاب آمده است از روی منابع و مصادر و سپس، درج آنها در پاورقی‌ها؛ 4. جداسازی افزوده‌هایی که «ابن صدقه حلبی» آنها را در کتاب آورده و به «ابن عنبه» نسبت داده است با (کمانک). چراکه ابن عنبه متأخر از نویسنده است و در سال 828ق درگذشته است؛ 5. فهرست‌بندی مطالب کتاب.[۱]
این نسخه از «أبناء الإمام» از روی نسخه خطی نویسنده (ابن طباطبا) به دست ابن صدقه حلبی ورّاق در سال 1165ق و در بازگشت از دمشق به حلب نوشته شده است.[۲]ابن طباطبا در کتابش به انساب اهل بیت پیامبر (ص) یا طالبیان بسنده نکرده است، بلکه سلسله انسابی از ذرّیه امام امیرامؤمنین (ع) و فاطمه زهرا (س) را که در شامات و مصر سکنی گزیده بودند، گِرد آورده است. البته گسترۀ مطالبِ فراهم‌آمدۀ او از این کسان، خاندان‌ها و گروه‌های جمعیتی که از حجاز هجرت کرده بودند، منظّم نیست و فقط آنانی را که شُهره بوده‌اند، دربرمی‌گیرد؛ زیرا ابن طباطبا اِحصای همگان را از توان خود بیرون می‌دیده است. نکتۀ دیگر اینکه، کتاب از اصطلاح‌هایی که نسّابیان به طور معمول در آثارشان به کار می‌برند، تُهی است. ابن صدقه نیز هنگام نسخه‌نویسی، افزوده‌هایی را، بدون آنکه آنها را زیان‌آوَر بداند، بر کتاب بار کرده است. دیگر اینکه، چون ممکن است در این دست نوشته‌ها تحریف صورت پذیرد و عده‌ای محذوف و یا افزوده گردند، ابن طباطبا وادار شده است تا اعلام کند که من فقط آنچه را از نام‌ها که در خاطر داشته‌ام، در کتاب آورده‌ام. همچنین برای رعایت هشداری که پیامبر (ص) در باره نسَب و انتساب‌های بی‌ربط داده‌اند، فقط به نسب‌هایی که گمان بیشتری به درستیشان می‌رود، آن هم از طریق گفته‌ها و نوشته‌هایی که نشان «استفاضه» در آنها دیده می‌شود، بسنده نموده‌اند و بنا را بر شنیدن از دو تن و بیشتر گذارده‌اند.[۳]
محققان در کار خود حاشیه‌هایی را از اوراق «ابو عَون محمد سفارینی» به کتاب افزوده‌اند. آنان در مقدمۀ به نسبتْ مبسوطشان، بحثی را در باره نسب انجام داده‌اند و مباحثی را مانند «اثبات نسب، نقابات اَشراف، مفروضاتی از ابو محمد علی بن حزم در علم نسب، علمای انساب نزد عرب، نیاز به دانش نسب، علم به نسب نبوی، فضل و برتری بنی هاشم و بنی امیه، انساب مُضَر، بطون کِنانه و جمعیتشان، عصبیّتِ ابن خَلدونی و ملاک در نهایت حسَب» ارائه نموده‌اند.[۴]
روح الإکسیر فی نسب الغوث سیّدنا الرّفاعی الکبیر
این اثر نوشتۀ علی بن الحسن بن احمد، ابوالحسن واسطی (درگذشته 733ق) شافعی‌مذهب است که به نسب عارف شهیر، سید احمد رفاعی (500 یا 512 – 578ق)، «مؤسس طریقت رفاعیه» می‌پردازد. «عارف احمد عبدالغنی» و «عبدالله بن حسین ساده» پژوهش روح الإکسیر را انجام داده‌اند.
نُخبة الزَّهرة الثَّمینة فی نَسب أشراف المدینة
این اثر، نوشته کوتاهی از حسن بن شدقم حسینی (درگذشته 1023ق) در نسب اَشراف مدینه از ذریّه امام حسین (ع) است که بیش از 700 سال بر آنجا حکومت می‌کرده‌اند. نُخبة الزَّهرة گزیده‌ای از کتاب «زهرة المقول فی نسب تانی فرع الرسول» (نوشته‌شده در 1013ق) است. نویسنده نسب‌ها را در این کتاب در سه فرع دسته‌بندی کرده است که عبارت است از: 1. امام باقر (ع)؛ 2. زید شهید؛ 3. حسین اصغر.
محققان (عارف احمد عبدالغنی و عبدالله بن حسین ساده) کسانی را که نویسنده از آنان در سلسله نسب‌ها یاد نکرده است، به کتاب افزوده‌اند؛ نمونه‌ای از آن در ذکر «آل احمد التلیل بن شبانة بن حمزة» دیده می‌شود که دنباله‌ای برای آن در کتاب نیست. همچنین، بیشتر نام‌ها تصحیف و تحریف شده است. از این رو، محققان با بهره‌گیری از مصدرهای موثق در انساب آل البیت (ع) نام درست را درج نموده‌اند.
«نُخبة الزَّهرة» هرچند کوچک است، یکی از مهمترین مصادر رئیسی برای تاریخ اشراف متأخر مدینه است که سلسله انساب متأخر فرزندزادگان امیران آن شهر را می‌شناساند؛ به ویژه آنانی که از مدینه به سوی شام، عراق، مصر و یمن رفته‌اند.[۵]
بَهجة الحَضرتَین فی آل الإمام أَبی العَلَمَین
این رسالۀ کم‌حَجم نوشتۀ محمد ابوالهُدی صیّادی (1328-1266ق) در باره انساب سادات رفاعی است. این کتاب به جهت تفصیلی که در انساب آل البیت (ع) داده است، برجستگی دارد.
محققان (عارف احمد عبدالغنی و عبدالله بن حسین ساده) در باره ابوالهُدی و آثارش توضیحاتی داده‌اند.[۶]ابوالهُدی فروع بیت رفاعی را بسیار می‌انگارد و با ذکر احمد رفاعی، اصل و فرع نسب او را در دو باب با عنوان‌های «فی أصول السادة الرفاعیة أهل المراتب الرفیعة العلیة» و «فی فروع السّادة الرّفاعیة التی تلتحق بأصولها الطّاهرة الزکیّة» برمی‌شمرد.[۷]
پانویس
منابع مقاله
- متن کتاب
- مقدمه محققان