پژوهشی بر سکه‌های اشکانی: عنوان‌های سلطنتی، ضرابخانه‌ها و شمایل‌شناسی
| پژوهشی بر سکه‌های اشکانی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | گرشاسبی، اشکان (نویسنده) |
| ناشر | آریارمنا |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1397 |
| شابک | 9ـ7ـ97080ـ600ـ978 |
| کد کنگره | |
پژوهشی بر سکه‌های اشکانی: عنوان‌های سلطنتی، ضرابخانه‌ها و شمایل‌شناسی تألیف اشکان گرشاسبی، یکی از منابع بسیار مهم و قابل استناد این دوره، مجموعه سکه‌های شاهان اشکانی است که اطلاعات بسیاری در خصوص سیر تاریخی شاهان و همچنین مسائل اجتماعی، سیاسی و هنر این دوره به ما می‌دهد و می‌تواند بخش‌هایی از تحولات این دوران را که شاید شناخت آن از طریق داده‌های دیگر باستان‌شناسی و تاریخی میسر نباشد، روشن سازد.
گزارش کتاب
دورۀ اشکانی از دوره‌های مهم تاریخ و یکی از طولانی‌ترین حکومت‌های ایران با حدود پنج قرن فرمانروایی بر ایران و بخش‌های وسیعی از جهان آن دوران است. با وجود تأثیرات مهمی که این دوران بر تاریخ ایران و جهان نهاده است، منابع آن محدود و مختصر است و پژوهش‌های باستان‌شناسی در کنار بررسی‌های تاریخی، هنوز موفق به ارائۀ اطلاعات منسجمی از این دوره نسبت به دوره‌های دیگر تاریخ نشده است.
یکی از منابع بسیار مهم و قابل استناد این دوره، مجموعه سکه‌های شاهان اشکانی است که اطلاعات بسیاری در خصوص سیر تاریخی شاهان و همچنین مسائل اجتماعی، سیاسی و هنر این دوره به ما می‌دهد و می‌تواند بخش‌هایی از تحولات این دوران را که شاید شناخت آن از طریق داده‌های دیگر باستان‌شناسی و تاریخی میسر نباشد، روشن سازد. در بررسی ابعاد گوناگون حیات پارتیان، همواره باید در نظر داشت که این پادشاهی نزدیک به پنج قرن باقی ماند و در این دوران، دو قدرت بزرگ، یعنی رومیان و پارتیان بخش‌های وسیعی از جهان آن روزگار را در اختیار داشتند. در اشارات محتلفی از سدۀ اول پیش از میلاد به بعد می‌توان تشخیص داد که آنان خود را وارث هخامنشیان می‌دانستند و این فرضیه را می‌توان تا حدی با محتوای سکه‌ها ـ برای مثال عنوان «شاه شاهان» ـ اثبات کرد.
ضرب سکه اشکانی در درجۀ اول بر اساس سیستم پولی یونان با درهم‌و چهاردرهمی‌ها استوار بود. با توجه اینکه پارتیان هیچ تجربۀ قبلی در ضرب سکه‌هایشان نداشتند، تهیه و ضرب سکۀ خود را به احتمال زیاد به مناطق یونانی در پارت و دیگر نقاط تحت سلطه‌شان می‌سپردند که در آن ضرابخانه‌های محلی سلوکی فعال بودند. اشکانیان در طول دوران حکومت خود، از عناوین و القاب گستردۀ یونانی بر سکه‌هایشان استفاده می‌کردند. همچنین بسیاری از نقوش روی سکه‌ها نیز تقلیدی از سکه‌های یونانی و سلوکی بوده است که پیش از آن در قلمرو سلوکی در گردش بود. بررسی پیکرنگاری این سکه‌ها و تغییراتی که در دوره‌های گوناگون بنا بر دلایل مختلف بر عناصر و جزئیات آن روی داده است، می‌تواند ما را در شناخت سبک‌های هنری و همچنین مسائل مربوط به پوشش این دوران و نیز روش‌های تبلیغاتی پادشاهان برای کسب اعتماد و همراهی دولت‌های تابع یاری کند.
تصاویری که در پشت و روی سکه‌های اشکانی دیده می‌شوند، دارای ویژگی‌های بسیار متنوع و گسترده است و می‌توان از سویی انواع پوشش‌ها، تاج و دیهیم و همچنین پیرایش‌های مختلف مو و چهره را در آنها مشاهده کرد و از سوی دیگر نشان‌ها و عناصر گوناگون منطبق با سنت ایرانی و هلنی را در آنها تشخیص داد که هر کدام حاوی اطلاعات ارزشمندی در جهت شناخت بهتر این دوران و اتفاقاتی است که طی حکومت هر یکی از پادشاهان روی داده است.
در ابتدا نوشته‌های پارتی سکه‌ها شامل صورت خلاصه‌شدۀ نام شده بوده است و بعدها در نیمۀ دوم قرن دوم میلادی، نوشته‌ها مفصل‌تر می‌شود و نام شاه به طور کامل ذکر می‌شود. در مجموع نوشته‌های پارتی و یونانی روی سکه‌ها اشکانی و همین‌طور تصاویر نقرشده بر سکه‌ها، افزون بر معرفی شاهان و ضرابخانه‌ها که اهمیت تاریخ سیاسی و اقتصادی دارند، به جهت شناخت ایدئولوژی اشکانیان و بررسی روند بازگشت به سنت‌های ایرانی و همچنین تأثیرپذیری اولیۀ اشکانیان از سنت‌های هلنی بسیار مهم و کارگشاست.
در این کتاب نخست گاه‌شماری و ترتیب پادشاهان اشکانی و سکه‌های منسوب به آنها آورده شده است. این ترتیب منطبق با نظریات سلوود و ترتیب ذکرشده در کتاب «مقدمه سکه‌های اشکانی» است. انواع سکه‌های اشکانی در فهرست سلوود با حرف «s» مشخص می‌شوند. در این کتاب همۀ انواع سکه که به صورت نوع 1، نوع 2، نوع 3 و .... بیان می‌شود، در واقع منطبق اب انواع s1، s2، s3 و .... سلوود است. همچنین سلوود سکه‌های هر نوع را بر اساس خصوصیات تصویرنگاری و نوشتاری و تفاوت‌هایی که با یکدیگر دارند، به واریته‌ها یا زیرگروه‌هایی تقسیم کرده است. در این پژوهش نیز در بررسی سکه‌ها، هر زمان نیاز به توضیح زیرگروه خاصی از یک نوع سکه باشد، به صورت دقیق با نام گروه و زیرگروه ذکر شده است. همچنین در انتهای کتاب جدولی از همۀ عناوین یونانی و پارتی حک‌شده بر سکه‌ها به همراه ترجمۀ آنها و فهرستی تصویری از سکه‌های اشکانی به ترتیب نوع سکه‌ها و نام پادشاهی که سکه‌ها به او منسوب شده‌اند، تنظیم شده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات