ایران و اندیشه‌های دینی (رخنه‌ی دینی ایران در جهان)
| ایران و اندیشه‌های دینی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ایران‌نژاد، ورجاوند (نویسنده) |
| ناشر | ورجاوند |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1399 |
| شابک | 6ـ56ـ8757ـ600ـ978 |
| کد کنگره | |
ایران و اندیشه‌های دینی (رخنه‌ی دینی ایران در جهان) تألیف ابوالفضل (مانی) ایران‌نژاد، این کتاب بیش از هر چیز به بررسی اندیشه‌های دینی پدیدآمده در ایران می‌پردازد. از آن‌رو که اندیشه‌های دینی زاییدۀ پیرامون زندگی و فرهنگ هر مردم است، در گام نخست از آغازین دوران زندگی ایرانیان و پیوند آنان با خویشاوندان و همسایگان تا روزگار هخامنشی سخن آمده است. پس از بررسی اندیشه‌های دینی بنیادین در ایران باستان به‌ویژه دین زرتشت، روی سخن به دادوستد اندیشه‌های ایرانی یا دین‌ها و اندیشه‌های گوناگونی رفته که با ایرانیان سایش داشته‌اند.
گزارش کتاب
آدمی همواره خواستار درک بهتر جهان و دانستن بن هر چیز و اندیشۀ دینی همچو آمیزه‌ای از اندیشه و احساس، یکی از ابزارهای وی در این راه بوده است. از سوی دیگر اندیشه‌های دینی و در پس آن، آیین‌هایی که دینی نامیده می‌شوند، بخشی از ویژگی‌های زندگی یک مردم را می‌نمایانند. از این‌رو احساس دینی را می‌توان احساس میهنی، منش فلسفی، خردورزی و عشقی که انسان به سرنوشت خود و به آینده‌اش داشته نامید.
می‌توان از سه‌گونه آگاهی دینی نام برد:
الف) باور آغازین که در آن جهان را هستارهای دیداری و نادیدنی در فرمان دارند.
ب) کیش کهن ویراسته که در آنها هستی در دو دامنه دیده می‌شود: گیتی و مینو.
ج) دین خردگرا که در آن دین با بینشی هست که باورمندان به آن پایبند می‌شوند. این بینش، نگرش به جهان و راه و روش زندگی را دربر می‌گیرد. در دین‌های خردگرا، هستی ژرف‌تر و فراتر از جهان گیتیایی و در پیوند با مینو است.
پیش از پدیدآمدن فرهنگ‌های بزرگ، از کاوش‌های باستان‌شناختی برمی‌آید که منش دینی بسی آغازین بوده است. دبیزه‌های (سندهای) زبانی و نویسشی فرهنگ‌های باستانی می‌توانند ما را در یافتن منش آنها راهنما باشند. در جهان باستان فرهنگ‌های بزرگی در میان مردمان سامی و آریایی و نیز در میان یونانیان و چینیان چهره گرفته است. از میان فرهنگ‌های بزرگ آنچه را که بتوان فرهنگ دینی خردگرا نامید، تنها در میان آریاییان و سامیان یافت می‌شود.
این کتاب بیش از هر چیز به بررسی اندیشه‌های دینی پدیدآمده در ایران می‌پردازد. از آن‌رو که اندیشه‌های دینی زاییدۀ پیرامون زندگی و فرهنگ هر مردم است، در گام نخست از آغازین دوران زندگی ایرانیان و پیوند آنان با خویشاوندان و همسایگان تا روزگار هخامنشی سخن آمده است. پس از بررسی اندیشه‌های دینی بنیادین در ایران باستان به‌ویژه دین زرتشت، روی سخن به دادوستد اندیشه‌های ایرانی یا دین‌ها و اندیشه‌های گوناگونی رفته که با ایرانیان سایش داشته‌اند.
تأثیرپذیری دین‌ها و اندیشه‌ها از یکدیگر، جستار چشمگیری برای دارندگان کیش‌های بزرگ است. برای یک ایرانی چنین چیزی شاید گیراتر باشد؛ چراکه یکی از جستارهای بنیادی در این زمینه، تأثیر یهودیت و مسیحیت از اندیشه‌های دینی ایران است. هدفی که در این کتاب دنبال شده، این است که با به‌کارگیری پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه و با نگاه به نوشتارهای دینی مانند اوستا، تورات، انجیل یا آفرینه‌های فرزانگان یونان باستان، به دادوستد و وام‌گیری اندیشه‌ها از یکدیگر پرداخته شود. کوشیده شده تا از فرای دین‌ها و اندیشه‌ها به آنها نگریسته شود. نگره‌های بیان‌شده در این کتاب تنها با نگاه به چرایی و فرایند تاریخی در روند گردش اندیشه‌های گوناگون پدید آمده است؛ نه به پشتوانۀ باورهای دینی و اندیشگاه‌های گوناگون. به بیان دیگر بنیاد کتاب، پژوهش برابرسنجانه از دیدگاه مردمی و به دور از باورمندی دینی است.
هدف از این کتاب، افزون بر بررسی اندیشه‌های ایرانی، آن است که با برشمردن گواهی‌های کاوش‌گرانه و گاه‌شناختی، رخنۀ این اندیشه‌ها در جهان اندیشه‌های دینی رونمایی و برررسی شود. بر اساس برابرسنجی دینی، برخی اندیشه‌های دینی و نیز ساختار دینی پدیدآمده در برخی کیش‌ها و منش‌های دینی جهان، متأثر از ساختار و اندیشه‌های دینی پدیدآمده در ایران است. نگارنده بر آن بوده که هرچند در نمونه‌هایی فهرست‌وار، نمایه‌های رخنۀ دینی و فرهنگی ایران در فرهنگ‌ها و کیش‌های دیگر را برشمرده یا تشریح کند.
به طور خلاصه می‌توان گفت در این کتاب، ابتدا به بررسی آغازین دوران زندگی ایرانیان و سپس دین ایرانی به‌ویژه نکته‌های برجسته و رخنه‌گر آن پرداخته و سپس زمینه و بنیاد رخنۀ ایران در اندیشه‌های دینی بیان شده است. سپس در بخشی بلند که گرانیگاه سخن است، به رخنۀ گستردۀ ایران در اندیشه‌ها و دین‌ها پرداخته شده است. بهر اسلام و ایران که تا اندازه‌ای از بهرهای گذشته جدا و خودپا بوده، نیز سخنی دارد زمان‌نگر دربارۀ چگونگی درآمدن اسلام به ایران و پیامدهای آن.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات