عقل و ایمان: حکمت متعالیه و مکتب تفکیک
| عقل و ایمان: حکمت متعالیه و مکتب تفکیک | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | وحیدی مهرجردی، شهاب‌الدین (نویسنده) |
| ناشر | ادیان |
| مکان نشر | قم |
| سال نشر | 1402 |
| شابک | 1ـ22ـ7969ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
عقل و ایمان: حکمت متعالیه و مکتب تفکیک تألیف شهاب‌الدین وحیدی مهرجردی؛ نویسنده در بخش‌ها و فصل‌های این کتاب، ابتدا به توصیف دیدگاه‌های دو اندیشمند دربارۀ عقل و ایمان و پیوند و عدم پیوند یا ارتباط بین آن دو می‌پردازد و سپس با بیان دیدگاه‌های ملاصدرا و میرزا مهدی، می‌کوشد شباهت‌ها و تفاوت‌های میان این دو عالم و اندیشمند دینی را روشن کند.
ساختار
کتاب از دو بخش تشکیل شده است.
گزارش کتاب
می‌توان گفت نسبت عقل و ایمان یکی از مسائل بسیار اساسی و مهم اندیشۀ انسانی در حوزۀ فلسفۀ دین به شمار می‌رود که در تاریخ و نیز تاریخ فرهنگ و تمدن بشری، نقشی بس اساسی و مهم داشته است و گفتگو دربارۀ سازش و هماهنگی یا عدم سازش و هماهنگی آنها، بحثی نیست که به‌تازگی وارد حوزه‌های علم و تحقیق شده باشد، بلکه از دیرباز با طرح پرسش‌هایی مورد تأمل و دقت اندیشمندان دینی و غیردینی قرار داشته است؛ از جمله اینکه: آیا عقل به‌تنهایی منبع و منشأ شناخت و معرفت است؟ آیا ایمان و وحی به‌تنهایی منبع شناخت و معرفت‌اند؟ آیا عقل و ایمان مکمل یکدیگرند و در امر شناخت همدیگر را یاری می‌رسانند یا اینکه هیچ نسبتی میان آن دو برقرار نیست؟ به راستی میان عقل و ایمان چه نسبتی را می‌توان برقرار کرد؟ آیا عقل می‌تواند به درک کنه و ذات خداوند دست یابد؟ آیا برای عقل راهی به دریافت همه معارف الهی وجود دارد؟ این کتاب بـرای پـاسخ به پرسش‌های یاد‌شده، نگاه ملاصدرا (حکمت متعالیه) و میرزا‌مهدی اصفهانی (مکتب تفکیک) را به عقل و ایمان معرفی و تحلیل می‌کند؛ نقاط قوّت و کاستی و نیز مشترکات و تمایزات هر دیدگاه را بیان می‌کند و به مقایسه آنها می‌پردازد.
ملاصدرا قائل به اصالت وجود و تشکیک و اشتداد در وجود اشیاست؛ از این‌رو برای عقل هم جهت وجودشناسی قائل است و هم از جهت معرتف‌شناسی به آن توجه دارد. برای این عقل تحلیلگر که از مراتب و شئونات نفس می‌داند، قائل به مراتب است که گسترۀ آن از عقل هیولانی تا عقل مستفاد را دربر می‌گیرد؛ همچنین ملاصدرا معتقد است عقل از مراتب نفس است و با حرکت در جوهر نفس به تجرد می‌رسد؛ درحالی‌که عقل از منظر میرزا مهدی اصفهانی (1303-1365ق)، موجودی نوری است که از سوی خداوند افاضه می‌شود و چون عقل را از مراتب نفس انسانی نمی‌داند، قائل به مراتب برای آن نیست، ولی قائل به اقسام عقل است.
عقل از نگاه میرزا مهدی، تنها حقیقتی روشنگر است نه تحلیلگر، اما میرزا با توجه به عدم اصالت دانستن وجود و عدم حرکت در ماهیات اشیا درنهایت به جای تشکیک در وجود، به کون و فساد اشیا منتهی می‌شود.
در باب ایمان باید گفت ملاصدرا ایمان را بر عقل استوار و آن را باور قلبی می‌داند که عمل از ارکان آن به شمار می‌آید؛ با این تفاوت که میرزا ایمان را از نوع معرفتی می‌داند که صنع‌الله است نه اکتسابی؛ ولی صدرا ایمان را دارای مراتب و اکتسابی می‌داند.
نویسنده در بخش‌ها و فصل‌های این کتاب، ابتدا به توصیف دیدگاه‌های دو اندیشمند دربارۀ عقل و ایمان و پیوند و عدم پیوند یا ارتباط بین آن دو می‌پردازد و سپس با بیان دیدگاه‌های ملاصدرا و میرزا مهدی، می‌کوشد شباهت‌ها و تفاوت‌های میان این دو عالم و اندیشمند دینی را روشن کند. بر این اساس بخش اول مربوط به عقل و موارد مربوط به قل است. بخش دوم مربوط به ایمان و مباحث مربوط به ایمان است. بخش سوم هم به بررسی مقایسه‌ای عقل و ایمان از دیدگاه ملاصدرا و میرزا مهدی اصفهانی می‌پردازد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات