ابن خزیمه، محمد بن اسحاق
| نام | محمد بن اسحاق بن خزیمه |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن خزيمه، محمد بن اسحاق
ابن خزيمه، اب‍و ب‍ک‍ر محمد س‍ل‍م‍ي، محمد بن اسحاق س‍ل‍م‍ي ن‍ي‍ش‍اب‍وري، محمد بن اسحاق Ibn Khuzaymah |
| نام پدر | اسحاق |
| متولد | 223ق |
| محل تولد | نیشابور |
| رحلت | پنجم ذ‌ی‌قعده سال 311ق |
| اساتید | اسحاق بن راهویه
محمد بن حمید محمود بن غیلان |
| برخی آثار | كتاب التوحيد و إثبات صفات الرب عز و جل |
| کد مؤلف | AUTHORCODE13871AUTHORCODE |
ابوبکر محمد بن اسحاق بن خزیمه (223 – 311ق)، شیخ‌الاسلام، فقیه، محدث، مفسر سلفی مذهب. وی را به‌خاطر کثرت شاگردان، امام‌الائمه لقب داده‌اند. ابن خزیمه از علم کلام بیزار بود و شاگردانش را از وقوع در مباحث کلامی و آموزش چنین مباحثی برحذر می‌داشت.
او صاحب تألیفات فراوانی است که اگر تنها کتاب‌هایش را در نظر بگیریم، از یکصدوچهل اثر تجاوز می‌کند.
«كتاب التوحيد و إثبات صفات الرب عزوجلّ»، از جمله آثار اوست. محمد بن اسحاق، سلفی‌مذهب بود و به جلوس خدا در بالای آسمان‌های هفت‌گانه اعتقاد داشت. از نظر وی، کسی که به مخلوق بودن قرآن اعتقاد دارد، کافر است و باید توبه کند.
ولادت و وفات
وی در سال 223ق، به دنیا آمد[۱] و به گزارش شاگردش ابن حبان، ابن خزیمه 88 سال عمر کرد. وی در شب شنبه، پنجم ذ‌ی‌قعده سال 311ق، پس از نماز عشاء از دنیا رفت و روز شنبه، به خاک سپرده شد[۲].
مذهب
او سلفی‌مذهب بود. حاکم از قول محمد بن صالح بن هانی می‌نویسد: از ابن خزیمه شنیدم که می‌گفت: هرکه به نشستن خدا بر عرش، در بالای آسمان‌های هفت‌گانه، اقرار نکند، کافر و مهدور الدم و مالش بر مسلمانان حلال است. حسان بن محمد فقیه هم نقل می‌کند که ابن خزیمه، قرآن را کلام الهی می‌دانست و هرکه را به مخلوق بودن آن اقرار داشت، کافری می‌دانست که اگر توبه نکند، باید وی را کشت و حق دفن در قبرستان مسلمانان نیز از جنازه‌اش سلب می‌شود[۳].
ابن خزیمه، از علم کلام بدش می‌آمد. منصور بن یحیای طوسی و ابوعبدالرحمن واعظ قدری (که هر دو از مخالفان ابن خزیمه بودند) گفته‌اند: «هذا إمام لا يسرع في الكلام و ينهی أصحابه عن التنازع في الكلام و تعليمه»؛ «او امامی است که با تأنی حرف می‌زند و اصحابش را از مباحث کلامی و آموزش آن، بازمی‌دارد»[۴].
گفتار وی درباره خویش
ابوعثمان حیری می‌نویسد: ابن خزیمه به من گفت: هرگاه اراده نوشتن چیزی می‌کردم، نماز استخاره می‌خواندم تا خدا خیر را برای من در آن قرار دهد و سپس شروع به نوشتن می‌کردم[۵]. ابوبکر محمد بن جعفر از وی نقل می‌کند: در پاسخ به سؤال کسی که از وی پرسید این علم را از کجا به دست آورده‌ای؟ گفت: پیامبر خدا(ص) فرموده: «ماء زمزم لما شرب له» و من چون از آن نوشیدم، از خداوند علم نافع خواستم[۶].
اساتید
- اسحاق بن راهویه؛
- محمد بن حمید؛
- محمود بن غیلان؛
- عتبة بن عبدالله حمدی مروزی[۷].
شاگردان
- بخاری؛
- محمد بن مسلم؛
- محمد بن عبدالله بن عبدالحکم؛
- احمد بن مبارک مستملی؛
- ابراهیم بن ابوطالب؛
- ابوعلی نیشابوری؛
- اسحاق بن سعید نسوی؛
- ابوعمرو بن حمدان؛
- ابوحامد احمد بن محمد بن بالویه؛
- ابوبکر احمد بن مهران مقری؛
- محمد بن احمد بن بصیر؛
- محمد بن فضل بن محمد؛
و...[۸].
آثار
حاکم، در «علوم الحدیث» می‌نویسد: مصنفات ابن خزیمه (به‌جز مسائلش که در صد جزء نوشته و تنها «فقه حدیث بریره» وی سه جزء دارد)، از یکصدوچهل کتاب تجاوز می‌کند[۹].
پانویس
منابع مقاله
ابن خزیمه نیشابوری، ابوبکر محمد بن اسحاق، «كتاب التوحيد و إثبات صفات الرب عز و جلّ»، تحقیق و تخریج احادیث: ابومالک احمد بن علی بن مثنی بن عبدالله قفیلی ریاشی رادعی، بی جا، دار عبادالرحمن، چاپ سوم، 1431ق/2010م.