در آفاق شعر کهن: از فردوسی تا حافظ
| در آفاق شعر کهن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | دیویس، دیک (نویسنده) حسینی، مصطفی (مترجم) |
| ناشر | مروارید |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1402 |
| شابک | 2ـ122ـ324ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
در آفاق شعر کهن: از فردوسی تا حافظ تألیف دیک دیویس، با ترجمه دکتر مصطفی حسینی؛ این کتاب دربرگیرندۀ برخی از مقدمه‌های خواندنی و نکته‌آموز دیک دیویس بر آثار اوست؛ همچنین چند جستار دیگر از دیویس بر این مقدمه‌ها افزوده شده که در پنج بخش فصل‌بندی شده است.
ساختار
کتاب در پنج بخش تدوین شده است.
گزارش کتاب
پرفسور دیک دیویس یکی از برجسته‌ترین مترجمان و ایران‌شناسان هم‌روزگار در دنیای انگلیسی‌زبان است. افزون بر این باید وی را یکی از شاهنامه‌پژوهان ممتاز عصر کنونی نیز به شمار آورد. او پاره‌ای از شاهکارهای شعری ادبیات کلاسیک فارسی را به انگلیسی ترجمه کرده است که به ترتیب تاریخ انتشار عبارت‌اند از: منطق‌الطیر عطار نیشابوری (1984)، داستان سیاوش از شاهنامۀ فردوسی (1992)، اسباب عاریتی: اشعار کوتاه کلاسیک پارسی (1996)، شاهنامۀ فردوسی (2006)، ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی (2007)، صور عشق: حافظ و شاعران شیراز (2012)، زندگی و افسانه‌ها: گزیدۀ شعر فاطمه شمس (2015)، آینۀ قلبم: هزار سال شعر زنان ایرانی (2019) و لیلی و مجنون (2020). دیویس بر هر یک از این ترجمه‌ها مقدمه‌ای مبسوط نیز نوشته است که دربرگیرندۀ نکاتی آموزنده و نویافته در حوزۀ ترجمه، ادبیات تطبیقی و گاهی ادبیات فارسی است. این کتاب دربرگیرندۀ برخی از این مقدمه‌های خواندنی و نکته‌آموز است؛ همچنین چند جستار دیگر از دیویس بر این مقدمه‌ها افزوده شده که در پنج بخش فصل‌بندی شده است.
بخش نخست شامل سه مقاله در مورد دیدگاه‌ها و کارنامه دیویس در باب ترجمه از شعر کلاسیک فارسی است. مقاله اول به بررسی آرای دیک دیویس در باب ترجمۀ شعر کلاسیک فارسی می‌پردازد. مترجم برای نیل به این مقصود، تمام سخنرانی‌ها، مقاله‌ها، مصاحبه‌ها و مقدمه‌های دیویس بر ترجمه‌هایش را بررسی کرده و کوشیده آرای او را نظام‌مند کند. در مقاله دوم، دیک دیویس شیوۀ آشنایی‌اش با ادبیات کلاسیک فارسی و آثار ارزشمندی که از فارسی به انگلیسی ترجمه کرده را روایت می‌کند. مقالۀ سوم خطابه پرفسور دیک دیویس در کنفرانس بوستن است که دربارۀ ترجمه از فارسی است که وی به عنوان سخنران اصلی این هم‌اندیشی ایراد کرده است.
بخش دوم کتاب شامل سه مقاله دربارۀ فردوسی و شاهنامه است. در مقالۀ اول از بخش حماسه و آشوب فردوسی سخن گفته می‌شود. دیویس در این بخش با نگاه غربی به داستان بیژن و منیژه می‌نگرد. مقالۀ دوم از حضور پررنگ زنان در شاهنامه سخن می‌گوید. دیویس برخلاف نولدکه که نقش زنان در شاهنامه را جزئی و حاشیه‌ای می‌دانست، باورمند است که زنان در شاهنامه حضوری فعال و مؤثر دارند: «طرفه آنکه شاهنامه شامل طیف‌های پرشمار و رنگارنگ زنان است. اثری که ظاهراً با جنگ، نبردهای پهلوانی، برقراری عدالت و دغدغه‌های سلطنتی و همۀ مسائلی که در روزگار فردوسی و بنا بر سنت بر عهدۀ مردان بود و نیز در اموری که بر حسب انتظار نقش زنان در آن کم‌رنگ یا بی‌رنگ باشند سروکار دارد. نام بیش از پنجاه زن در شاهنامه برده شده است ...، برخی از آنان نقش‌های مهم و گه‌گاه حیاتی در داستان خودشان دارند». دیویس از سال 1998 تا 2004 سرگرم ترجمۀ شاهنامه به انگلیسی بود. در این سال‌ها او شاهنامه را تحت عناوین «شیر و سریر»، «پدران و پسران» و «غروب امپراتوری» روانۀ بازار نشر کرد. در سال 2007 انتشارات پنگوئن آن را در یک جلد با عنوان «شاهنامه: کتاب شاهان پارس» منتشر کرد که مقالۀ سوم مقدمه‌ای است که او بر این چاپ نگاشته است. ترجمۀ او آمیزه‌ای از نظم و نثر است. در این ترجمه وی از سنت نقالی شاهنامه الهام گرفته، یعنی بخش عمدۀ ترجمۀ او به نثر است و آنجا که داستان اوج می‌گیرد به نظم.
بخش سوم در مورد ویس و رامین گرگانی است. دیویس این روایت را جزء جذاب‌ترین داستان‌های عاشقانه قرون وسطا می‌داند. مقالۀ اول این بخش با عنوان «ویس و رامین»، درآیندی است که دیویس برای دانشنامۀ ایرانیکا نوشته، مختصر و مفید چنان‌که شایستۀ یک مدخل دانشنامه‌ای است. مقالۀ دوم، مقدمۀ ارزشمندی است که دیویس بر ترجمۀ این داستان عاشقانه نوشته است.
بخش چهارم کتاب درباره خیام صحبت می‌کند. مقاله اول دربارۀ رباعیات عمر خیام با ترجمه ادوار فیتزجرالد است. او ترجمۀ فیتزجرالد را مشهورترین ترجمۀ منظوم از شعر فارسی به انگلیسی می‌داند و باور دارد بخش اعظم رباعیات عمر خیام به نسبت حجم آن، بیش از هر اثر دیگری در زبان انگلیسی به مثل سائر تبدیل شده است. مقالۀ دوم مقدمۀ نسبتاً جامعی است که دیویس بر کتاب «اسباب عاریتی» نوشته است. این کتاب شامل ترجمه گزیده اشعار کوتاه مانند رباعی، دوبیتی و قطعاتی از قرون آغازین شعر کلاسیک پارسی است.
بخش آخر کتاب دربارۀ حافظ، عبید زاکانی و جهان‌ملک خاتون است. این مقاله در اصل مقدمۀ سودمند دیویس است بر کتاب «صور عشق: حافظ و شاعران شیراز» که این کتاب ترجمۀ گزیده‌ای از اشعار حافظ، جهان‌ملک خاتون و عبید زاکانی است. دیویس کوشیده است تا نوای بانگ غزل‌های شاعران عصر اینجو را در دنیای انگلیسی‌زبان طنین‌انداز کند.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات