دروس تمهیدية في الفقه الاستدلالي علی المذهب الجعفري
| دروس تمهیدیه فی الفقه الاستدلالی علی المذهب الجعفری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ایروانی، باقر (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسة الفقه، للطباعة والنشر |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1427 ق |
| چاپ | 2 |
| شابک | 964-499-048-X |
| موضوع | فقه جعفری - قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | BP 183/5 /الف9د4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
دروس تمهيدية في الفقه الاستدلالي علی المذهب الجعفري تألیف آیت‌الله شیخ باقر ایروانی از جمله آثاری است که مباحث فقهی از کتاب طهارت تا دیات را به صورتی نیمه استدلالی با یک نگرش جدید مطرح کرده است.
ساختار
کتاب در سه جزء (جلد) تدوین شده است: در جلد اول مبحث تکلیف و شروط آن و کتاب طهارت تا امربه‌معروف و نهی از منکر؛ در جلد دوم مباحث عقود از کتاب البیع تا نکاح و مباحث ایقاعات از طلاق تا شفعه؛ و در جلد سوم مباحث کتاب قضا تا دیات مطرح شده است.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه کتاب این اثر را به‌منزله دروس مقدماتی در فقه استدلالی دانسته که دانشجو باید پس از پشت سر گذاشتن و مطالعه برخی متون فقهی موردمطالعه قرار دهد[۱].
در نگارش این اثر بر نکاتی تأکید شده که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از:
- در هر مسئله‌ای به تعداد زیادی روایات اشاره شده که دانشجو در مواجه با خیل عظیم روایت در مرحله خارج آماده باشد.
- ارائه روایات متعارض و توضیح شیوه علاج آن‌ها.
- تأکید ارتباط احکام فقه با قواعد اصول تا بدین‌وسیله فایده علم اصول و مقدار نیاز به آن روشن شود.
- اشاره به برخی نکات رجالی تا دانشجو در مواجه با تفاصیل در مرحله خارج آماده شود.
- تلاش شده که از ایجاز مخل و تطویل ممل پرهیز شود.
- فرایند ارائه احکام فقهی و استدلال بر آن‌ها جز در موارد اندکی که برخی فقهای شیعه به آن‌ها اشاره کرده‌اند کامل نشده است؛ چراکه مقصود ما تمرین دانشجو بر فرایند اجتهاد و دادن سر نخ به دست بوده است.[۲].
- شیوه استدلال بر اساس رأی فقیهی معین بنا نشده بلکه آنچه برای تمرین دانشجو مناسب‌تر بوده مراعات شده است.[۳].
- در موارد تشابه استدلال یا شرایط دو موضوع، از تکرار مطالب پرهیز و ارجاع شده است؛ به‌عنوان مثال ازآنجاکه شرایط متعاقدین در بحث اجاره همان شرایط باب بیع بوده به آنجا ارجاع شده است.[۴].
به جهت آشنایی خواننده با شیوه استدلال به دو نمونه اشاره می‌شود:
مباحث کتاب با تکلیف و شروط آن آغاز شده است. سه شرط عقل، قدرت، بلوغ مورد اتفاق و شرط اسلام مورد اختلاف فقهاست. نویسنده سپس به مستندات این مطلب اشاره می‌کند: در رابطه با شرطیت عقل به صحیحه‌ای از محمد بن مسلم استناد شده است. در رابطه با عقل تنها به یک آیه قرآن استناد شده است: «لاَ يُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا»﴿البقرة، 286﴾خداوند هیچ‌کس را جز به‌قدر توانايی‌اش تكليف نمیكند.
درباره شرط سوم نسبت به فرزند ذکور به حدیث رفع قلم در موثقه عمار ساباطی استناد شده است. نویسنده این روایت را به لحاظ سندی کامل می‌داند اما روایت دلالت بر بلوغ مرد در 13 سالگی می‌کند که این مطلب سستی به نظر می‌رسد. سپس با استناد به روایت ابن ظبیان و اشاره به ضعف آن و استصحاب عدم توجه تکالیف و تمسک به اطلاق ادله تکالیف بحث را ادامه داده است. در انتهای این بحث شرطیت اسلام و علامات بلوغ با استناد به آیات، روایت و اصول عملیه مورد بررسی قرار گرفته است.[۵].
آخرین کتاب جلد اول مبحث امربه‌معروف و نهی از منکر است که مطالب آن در 13 عنوان مطرح شده است. نویسنده به ترتیب وجوب امربه‌معروف و نهی از منکر، وجوب کفایی و عدم اختصاص آن به حاکم سیاسی و علمای دینی و دیگر مباحث پیرامون این موضوع را با استناد به آیات و روایات مورد بررسی قرار داده است. وجوب امربه‌معروف و نهی از منکر کفایی است؛ اما برخی وجوبش را عینی دانسته‌اند. نویسنده این قول را مردود دانسته و چنین استدلال می‌کند که در این‌صورت معنایی برای عینی بودن وجوب آن، بعد از این‌که هدف به‌وسیله بعضی از مردم محقق شده باقی نمی‌ماند و در این حالت اصل جاری نمی‌شود[۶].
وضعیت کتاب
آدرس آیات، روایات، مستندات مطالب و توضیح برخی نظرات در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است.
فهرست مطالب هر جلد در انتهای آن آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- ایروانی، باقر، ترجمه و شرح دروس تمهیدیه فی الفقه الاستدلالی، ترجمه حسن بیت‌جادر، قم، انتشارات نصایح، چاپ اول، 1390ش.