پیچیدگی‌های اجتماعی در خاورمیانه باستان: جستاری در دگرگونی انسان از روستانشینی به جوامع شهرنشین حکومتی
| پیچیدگی‌های اجتماعی در خاورمیانه باستان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جمعی از نویسندگان (نویسنده) مرادی، حسین (محقق) |
| ناشر | آریارمنا |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1399 |
| شابک | 8ـ971830ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
پیچیدگی‌های اجتماعی در خاورمیانه باستان: جستاری در دگرگونی انسان از روستانشینی به جوامع شهرنشین حکومتی تألیف جمعی از نویسندگان و مترجمان به کوشش حسین مرادی، در گردآوری مقالات این کتاب بیشتر تلاش شده تا بسیاری از مباحث علمی دربارۀ تحولات فرهنگی انسان در خاورمیانۀ باستان به‌ویژه آن دسته از رخدادهای مرتبط با موضوع از هزارۀ پنجم و چهارم پیش از میلاد مورد توجه و ترجمه قرار گیرد. همچنین تلاش شده تا مفاهیمی چون پیچیدگی‌های اجتماعی، حکومت، اقتصاد و سایر مباحث مرتبط با امور باستان‌شناسی انسان‌شناسی در این نوشتار بگنجد تا دامنۀ این بحث‌ها حوزه‌های گسترده‌تری از زندگی اجتماعی را دربر گیرد.
گزارش کتاب
اگرچه اهمیت مقولۀ جامعه در نظریات باستان‌شناختی در دهه‌های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته و در قرن بیستم میلادی کشش همه‌جانبه‌ای را از بحث تاریخ فرهنگی به سمت تکامل اجتماعی در جوامع باستانی می‌بینیم، با وجود این اساس و چارچوب باستان‌شناسی در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر ـ چه در دانشگاه‌ها و چه در مؤسسه‌های پژوهشی مرتبط ـ بر پایۀ تاریخ فرهنگی بنا شده است. در ایران اما تلاش‌هایی در این‌باره، بیشتر در قالب ترجمۀ مقالات انجام گرفته است؛ اما هنوز کمبود کار در حوزه‌های باستان‌شناسی انسان‌شناسی به چشم می‌خورد و انتشار این کتاب نیز چیزی از انبوه تلاش‌ها و پژوهش‌هایی که در این زمینه باید انجام گیرد، کم نمی‌کند.
در گردآوری مقالات این کتاب بیشتر تلاش شده تا بسیاری از مباحث علمی دربارۀ تحولات فرهنگی انسان در خاورمیانۀ باستان به‌ویژه آن دسته از رخدادهای مرتبط با موضوع از هزارۀ پنجم و چهارم پیش از میلاد مورد توجه و ترجمه قرار گیرد. همچنین تلاش شده تا مفاهیمی چون پیچیدگی‌های اجتماعی، حکومت، اقتصاد و سایر مباحث مرتبط با امور باستان‌شناسی انسان‌شناسی در این نوشتار بگنجد تا دامنۀ این بحث‌ها حوزه‌های گسترده‌تری از زندگی اجتماعی را دربر گیرد.
در چیدمان مقاله‌ها تلاش شده تا به نوعی یک نظم و ترتیب گاه‌شناختی فراهم شده و و مقاله‌های گزینش‌شده برای ترجمه، بیشتر با هدف بررسی امر اقتصادی در تکوین و پویایی فرهنگی جوامع باستانی آماده شده و متمرکز بر دورۀ پیش از تاریخ خاورمیانۀ باستان است. اهمیت دیگر انتشار چنین مقاله‌هایی به توسعۀ پژوهش‌های مرتبط با حکومت و شهرنشینی به‌ویژه در ارتباط با کانون شهرنشینی باستانی در فلات ایران و به صورت ویژه به جنوب شرق ایران بازمی‌گردد. به نظر می‌رسد این حوزه از نظر پویایی شهرنشینی باستان در فلات ایران حائز اهمیت است و سپس اینکه حدود چنددهه است که توجه بسیار زیادی را در زمینۀ مطالعات باستان‌شناسی عصر مفرغ و دورۀ شهرنشینی به خود جلب کرده است و کاوش‌های باستان‌شناسی در شهر سوخته و کنارصندل جیرفت چشم‌انداز گسترده‌تری را در تفسیر این دوران به روی باستان‌شناسان گشوده است و طبیعتاً تحلیل مواد و یافته‌های فرهنگی در این بخش از فلات ایران با رویکردهای این‌چنینی بر غنا و پرباری انتشارات این حوزه می‌افزاید.
در این کتاب در مجموع سیزده نوشتار آورده شده که در ادامه این معرفی به چند مورد از آنها می‌پردازیم.
اهمیت بنیادی مفهوم امر اجتماعی در نظریه باستان‌شناسی در دهه‌های اخیر بیش از پیش پدیدار شده است. به طور کلی در مباحث باستان‌شناسی در قرن بیستم یک تغییر جهت کلی از مفهوم فرهنگی به مفهوم اجتماعی قابل مشاهده است. با وجود بزرگی این ادعا و همچنین وجود استثنائات و تغییرات متعدد، نویسنده امیدوار است در اولین نوشتار این کتاب بتواند چگونگی این تغییر کلی را نشان داده و اهمیت آن را توضیح دهد.
نویسنده در دومین نوشتار این کتاب، دو پرسش را بررسی کرده است: آیا می‌توان تغییرات در اندازه و سازمان خانواده‌ها را طی گذار به روستاهای تولیدکننده خوراک یکجانشین در جنوب غرب آسیا تشخیص داد؟ در کدام نقطه از این دورۀ گذار طولانی چنین پیشرفت‌های رخ داده است؟
تکامل اجتماعی را می‌توان به مفهوم ظهور اشکال جدیدی از سازمان‌های اجتماعی و سیاسی معنی کرد. در ادوار پیش از تاریخ، این تغییرات شاید با همکاری باستان‌شناسان و قوم‌شناسان مورد مطالعه قرار گرفته باشد. در سومین نوشتار این کتاب، نگارنده برخی شواهد دال بر تکامل اجتماعی از هر دو دنیای قدیم و جدید باستان‌شناسی را با هم ترکیب می‌کند. استدلال نویسنده بر آن است که به منظور مقایسه و تقابل فرهنگ‌ها از نقاط مختلف جهان و همچنین جستجو برای تبیین الگوهای رایج در جوامع بشری، مطالعۀ تکامل اجتماعی قابل تعمیم به رشتۀ انسان‌شناسی است.
نویسنده در نوشتار چهارم کتاب، پرسش‌های کلیدی دربارۀ مسئلۀ پیچیدگی اجتماعی را با تمرکز بر فرهنگ‌ها و جوامع بین‌النهرین در هزارۀ چهارم و پنجم پیش از میلاد مرور کرده است. در ادامۀ این نوشتار، تفاسیر و دیدگاه‌های جدید مبنی بر اینکه آیا جوامع پیچیدۀ اولیه بین‌النهرین جوامعی در ارتباط نزدیک با یکدیگر و همچنین خراج‌گذار بوده‌اند مورد بحث قرار گرفته است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات