پنجاه سپیدسرا (از احمد شاملو تا دهۀ 1370)

پنجاه سپیدسرا (از احمد شاملو تا دهۀ 1370)
پدیدآوران	عابدی، کامیار (نویسنده)
ناشر	مروارید
مکان نشر	تهران
سال نشر	1399
شابک	‎4ـ884ـ191ـ964ـ978
کد کنگره	‏

پنجاه سپیدسرا (از احمد شاملو تا دهۀ 1370) تألیف کامیار عابدی، در این کتاب کوشیده شده تا آثاری از شماری درخور توجه از سپیدسرایان ایران در حدود نیمۀ دوم سدۀ بیستم میلادی با گرایش‌های متنوع و مختلف، گردآوری و انتخاب شود. از میان حدود پانصد سپیدسرا در این دوره، طی سه مرحله پنجاه تن برگزیده شده‌اند.

گزارش کتاب

شعر منثور به زبان ساده، شعری است که در آن وزن‌های عروضی کهن یا آزاد/ نیمایی حضور نداشته باشد یا در شکل/ فرم آن حضوری تعیین‌کننده نداشته باشد. البته شعر منثور در اروپا به‌ویژه فرانسه، از نیمۀ دوم سدۀ نوزدهم میلادی با سروده‌های شارل بودلر، آرتور رمبو و استفن مالارمه آغاز و با سروده‌های سن ژون پرس، پیر روردی، هانری میشو، رنه شار، پل الوار و دیگران در سدۀ بعد متداول شد. به طبع هر یک از شاعران به دلیل یا دلایلی به سرودن شعر در زبان نثر توجه نشان دادند.

این نوع شعر در ایران و زبان فارسی نیز با توجه به نمونه‌های فرانسوی از اواخر سدۀ نوزدهم میلادی به بعد، به‌تدریج توجه شماری از شاعران را به خود جلب کرد. این تجربه‌ها در آغاز در سروده‌های گویندگانی مانند میرزا حبیب اصفهانی، یحیی دولت‌آبادی و ابوالقاسم لاهوتی بر اساس موسیقی هجایی شکل گرفت. اما بیرون از تجربۀ شعر هجایی، نخستین نمونه‌ها از شعر منثور در دهه‌های 1310 ـ 1330 در بخش‌هایی از تجربۀ شعری محمد مقدم، تندر کیا، شین پرتو، محمدعلی جواهری، هوشنگ ایرانی، غلامحسین غریب، پرویز داریوش و چندتن دیگر دیده شد.

شعر منثور در حدود دهه‌های 1330 ـ 1340 در ایران بیشتر به نام «شعر سپید» شناخته شد. البته در ادبیات اروپا به‌ویژه انگلستان، شعر سپید به شعر موزون بی‌قافیه گفته می‌شود. این نوع شعر از روزگار ویلیام شکسپیر و جان میلتون در ادبیات انگلیسی سابقه داشته است. غلط مصطلح «شعر سپید» در دهه‌های 1350 ـ 1370 بیش از پیش رواج یافت. صرف‌نظر از حوزۀ اصطلاح به نظر می‌رسد شعر سپید پس از دورۀ تجربه و تردید (از آغاز تا دهۀ 1330) در دهه‌های 1340 ـ 1350 به دورۀ تکوین و در دهه‌های 1360 ـ 1370 به دورۀ تثبیت وارد شده باشد. در واقع می‌توان شعر سپید را شاخه‌ای به کلی مستقل از شعر نو در ایران دانست و از این‌رو باید جداگانه به بحث، بررسی و پژوهش دربارۀ آن پرداخت.

بنابراین در این کتاب کوشیده شده تا آثاری از شماری درخور توجه از سپیدسرایان ایران در حدود نیمۀ دوم سدۀ بیستم میلادی با گرایش‌های متنوع و مختلف، گردآوری و انتخاب شود. از میان حدود پانصد سپیدسرا در این دوره، طی سه مرحله پنجاه تن برگزیده شده‌اند. از هر شاعر نیز به تساوی، سه شعر انتخاب شده است. دربارۀ هر یک از شاعران نیز با توجه به فضا و سیر شعرشان، تحلیلی بسیار مختصر نوشته شده است. در این تحلیل‌ها، هدف اصلی بیان ویژگی‌های متمایز و تا حدی مثبت هر شاعر بوده است.

انتخاب شاعران فقط از میان شاعرانی انجام شده که تولدشان در دهه‌های 1300 ـ 1340 و آغاز انتشار اشعارشان در نشریه‌ها یا به صورت کتاب، مربوط به دهه‌های چهل تا هفتاد بوده است که البته شاملو در این میان استثناء می‌باشد.

انتخاب‌ها فقط از میان شاعرانی انجام شده که بخش اعظم سروده‌هایشان از آغاز شاعری در چارچوب یکی از گرایش‌های شعر سپید قرار داشته است. بنابراین شاعرانی که در دوره‌های مختلف شعری به سرودن در قالب‌های سنتی، نوسنتی، نوگرایی اعتدالی و نوگرایی نیمایی توجه نشان داده‌اند، در این انتخاب در نظر گرفته نشده‌اند.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات