ترجمه، تصحیح و تحقیق بصائر الدرجات (زکی‌زاده رنانی)
بصائر الدرجات في علوم آل محمد، اثر محمد بن حسن صفار قمی (متوفی 290ق) است که توسط علی‌رضا زکی‌زاده رنانی ترجمه، تصحیح، تحقیق و اعراب‌گذاری شده است.
| بصاير الدرجات في علوم آل محمد عليهم‌السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صفار، محمد بن حسن (نویسنده) زکي زاده رناني، عليرضا (مترجم) |
| ناشر | وثوق |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1389ش |
| موضوع | 1.احاديث شيعه - قرن 3ق.
2.چهارده معصوم - احاديث 3.چهارده معصوم - فضايل |
| زبان | فارسی عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 36 /ب75ب6* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این کتاب، از کتاب‌های معتبر و مورد اعتماد شیعه است و علمای بزرگی چون شیخ کلینی از آن روایت کرده و مجلسی در بحار الأنوار و حر عاملیدر وسائل الشيعة، ضمن توثیق این کتاب، آن را در زمره مصاد و مدارک خود آورده‌اند. راوی بصائر الدرجات، محمد بن یحیی العطار از محدثان و مشایخ امامیه در قم بوده است. این تنها کتاب صفار قمی است که از طریق محمد بن حسن بن ولید روایت شده است. بصائر الدرجات مشتمل بر ده جزء و در مجموع دارای 1881 (در تحقیق زکی‌زاده بر کتاب بصائر الدرجات، 1894) حدیث است.[۱]
از آنجا که استفاده از این کتاب برای فارسی‌زبانان مشکل بود و از طرف دیگر، کاری جدی در مورد ترجمه آن صورت نگرفته بود، علی‌رضا زکی‌زاده رنانی سعی به تصیح و ترجمه این کتاب نموده است.[۲]
از دیگر کارهایی که آقای زکی‌زاده رنانی در این کتاب انجام داده است، تصحیح و تحقیق بسیار مفید و اعراب‌گذاری نیکوی اوست.
روش تصحیح
آقای زکی‌زاده رنانی، در تصحیح این کتاب از شش نسخه خطی معتبر از کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی استفاده کرده است. آن شش نسخه به شرح ذیل می‌باشد:
- نسخه خطی به شماره «1253» که به خط ابوالقاسم شریف حسینی در سال 1295ق و به همت محسن کوچه‌باغی بازبینی شده و توسط کتابخانه آیت‌الله مرعشی چاپ و منتشر شده است. این نسخه از کتاب به‌عنوان نسخه اصلی مورد استفاده مترجم قرار گرفته است.
- نسخه خطی به شماره «7884» که کاتب آن مشخص نیست و وجود فهرست و تعلیقه‌های مناسب، خط نازیبای آن را جبران نموده است. این نسخه با رمز «ظ» در پاورقی کتاب مشخص شده است.
- نسخه خطی به شماره «1574» به خط علی بن محمد بن حسن بن ابو‌سعید طیب، قدیمی‌ترین نسخه (591ق) مورد استفاده مترجم است که با رمز «ه» نام‌گذاری شده است.
- نسخه خطی به شماره «5749» به خط ابن ضیاءالدین در سال 1080ق. این نسخه، دارای افتادگی روایی بسیاری است و این نقصان به‌وسیله تعلیقه‌های زیاد جبران شده است. این نسخه، دارای خط زیبا و در کتاب به رمز «ت» نام‌گذاری شده است.
- نسخه خطی به شماره «249» به خط محمدامین نجفی در سال 1272ق. این نسخه، دارای خط زیبا و فهرست است و با رمز «ن» نام‌گذاری شده است.
- نسخه خطی به شماره «1009»، با خطی زیبا و افتادگی روایی بسیار. کاتب آن مشخص نیست و با رمز «م» نام‌گذاری شده است.[۳]
آقای زکی‌زاده با رجوع به شش نسخه فوق و نیز با مراجعه به روایات بصائر الدرجات مندرج در کتاب بحار الأنوار علامه مجلسی، این کتاب را تصحیح نموده است. ایشان در مواردی که روایات بحار الأنوار را برای تصحیح کتابش مد نظر خود قرار داده، آن را با رمز «ب» مشخص نموده است.[۴]
شیوه تحقیق
ایشان از کتاب‌های معتبری چون کافی شیخ کلینی، کتب شیخ صدوق، اختصاص شیخ مفید، تفسیر عیاشی و... در تصحیح کتاب استفاده کرده و احادیث بصائر الدرجات را با احادیث کتب مذکور مقابله و توضیحات آن را در پاورقی‌ها یادآوری نموده است.[۵]
ایشان در پاورقی‌ها، به اختلاف نسخ، توضیح و ترجمه لغات مشکل، ذکر آدرس آیات و روایات و شرح و بررسی برخی از روایات با استفاده از سخنان علامه مجلسی در بحار الأنوار پرداخته است.[۶]
شیوه ترجمه
آقای زکی‌زاده در ذیل هر روایت، آن را به‌صورت فارسی روان ترجمه نموده است. ایشان الفاظی را که جزء متن روایت نیست و توضیح اضافی بشمار می‌رود، در پرانتر یا کروشه قرار داده است.
مترجم، در ترجمه روایت، سند روایت را حذف و فقط به راوی از امام اشاره نموده است.
اعراب‌گذاری
یکی دیگر از کارهایی که جناب آقای زکی‌زاده آن را به‌خوبی انجام داده، اعراب‌گذاری روایات کتاب بصائر الدرجات است. ایشان به‌منظور استفاده بهتر از کتاب، کلیه روایات و عناوین آن را اعراب‌گذاری نموده است. وی با مراجعه به کتب رجالی، اسناد روایات را مورد تحقیق قرار داده است.[۷]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب؛
- حسینی، مالک، مقاله بصائر الدرجات، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378ش.