دایرةالمعارف: قاموس عام لکل فن و مطلب
كتاب دائرةالمعارف، تألیف پطرس بن پولس بن عبدالله بستانی (1235-1300ق)، ادیب، نویسنده، مترجم و لغت‌نویس مارونی لبنانی، فرهنگی یازده جلدی به زبان عربی مشتمل بر واژگان علوم و فنون و صنایع و... است.
| دایرة المعارف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بستانی، بطرس (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | قاموس عام لکل فن و مطلب |
| ناشر | دار المعرفة |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | دایرةالمعارفها و واژه نامههای عربی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 11 |
| کد کنگره | /ب5د2 10/55 AE |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این کتاب، نخستین دائرةالمعارف زبان عربی است که البته ناتمام ماند[۱] و بستانی در موقع تألیف جلد هفتم وفات یافت و بعداً پسر بزرگش سلیم آن را تمام کرده، شروع به جلد هشتم نمود و فرزندان و پسرعمویش در این راه به وی کمک نمودند. مجلدات نهم و دهم و یازدهم را نیز تدوین و تألیف کردند و انتشار دادند و چون به دوازدهم پرداختند، کار متوقف شد و در همان جلد یازدهم خاتمه یافت[۲].
این دائرةالمعارف بهطور اجمال مشتمل بر علوم الهی و فلسفه مانند کلام، فلسفه و شاخه‌های آن؛ علوم مدنی و سیاسی مانند فقه و نظامات سیاسی و حقوق طبیعی و قانونی و تجاری و...؛ علوم تاریخی مانند جغرافیا و تاریخ قدیم و حدیث و خرافات قدیمی؛ علوم آموزشی مانند حساب و جبر و هندسه؛ علم هیئت و نجوم و کیمیا؛ علوم طبیعی مانند طبقات زمین و معادن و گیاهان و حیوانات و طب؛ علوم ادبی مانند لغت و فصاحت و شعر و انشا و تاریخ ادبی؛ صنایع و فنون مانند اکتشافات، فن بنا و تصویر و موسیقی و زراعت و استخراج معادن و... است[۳].
ازآنجاکه نویسنده دوست داشته که این کتاب علاوه بر اینکه کتاب مراجعه است، کتاب مطالعه نیز باشد، آنچه از اشعار زیبای عرب و ترجمه بعضی اشعار یونانی و سریانی و فرنگی و امثال و حکم ایشان را یافته، در این فرهنگ ذکر کرده است[۴].
دائرةالمعارف به شیوه ساده فرهنگ‌نامه‌نویسی مرتب شده است؛ بدین صورت که جستجو بر اساس حرف اول کلمه است، خواه از حروف اصلی باشد یا از حروف زائد؛ به‌عنوان مثال «افریقیه» در باب الف و «التجاره» در باب تاء ذکر شده است[۵].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه کتاب.
- ملاابراهیمی، عزت، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1383.
- محسن اردبیلی، یوسف، «خلیج فارس در دائرةالمعارف‌ها، فرهنگ‌ها و کتب قدیمی جغرافیا و تاریخ»، مجله یاد، تابستان 1385، شماره 80، ص59 تا 112.