خطیب عمری، یاسین
| نام | خطیب عمری، یاسین |
|---|---|
| نامهای دیگر | عمری، یاسین بن خ‍ی‍ر ال‍ل‍ه
یاسین الخطیب یاسین بن خیرالله علامه یاسین |
| نام پدر | خیرالله |
| متولد | 1157 یا 1158ق (1744م) |
| محل تولد | موصل |
| رحلت | 1232 ق یا 1817 م |
| اساتید | عبدالقادر بن كدر عبدالرحمن اربلی |
| برخی آثار | الروضة الفيحاء في تواريخ النساء |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00442AUTHORCODE |
ياسين بن خيرالله بن محمود خطیب مراری عمرى (1157-1232ق) مورخ، ادیب، شاعر و از فضلای موصل در سده دوازدهم و سیزدهم است. برادر وى (محمد امين)
ولادت
یاسین در سال 1157 یا 1158ق در خانواده‌ای صاحب نام و اهل علم به دنیا آمد. پدرش، خیراللّه، عالم به طب و ادب و تصوف و فقه، و برادرش محمدامین نیز از فضلا و مورخان مشهور عصر خود بود و حدود پنج سال بزرگتر از او بود.
اطلاعات ما از زندگی اجتماعی و خانوادگی خطیب عمری ناچیز است. دوره زندگی وی عصر ظهور و درخشش تصوف و بزرگان صوفیه در عرصه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی در سراسر قلمرو اسلامی بود. خطیب عمری نیز همچون برخی از نویسندگان آن عصر به تصوف توجه داشت و توانایی‌اش در عرضه اطلاعات درباره این موضوع کسب عنوان زاهد را برای وی به دنبال داشت. همچنین او اجازه نقل معارف صوفیه را، به ویژه در دو طریقت قادریه و نقشبندیه، از شیخ عثمان بن یوسف بن عزالدین قادری خطیب (عثمان الخطیب)، مشهور به اسود موصلی، دریافت کرد.
خطیب عمری در سرودن شعر نیز توانمند بود. چلبی در مجموعه خود قصایدی از وی نقل کرده و او را از شعرا و مصنفان دانسته است. همچنین، منظومه‌ای با عنوان مقاصدالتعبیر در موضوع تعبیر خواب از خطیب عمری به دست آمده که شاهد دیگری بر توانایی شعر سرودن اوست. برادرش محمدامین هم به شناخت او از شعر و نظم اشاره کرده است.
اساتید
اعتبار و شهرت خطیب عمری عمدتآ به سبب تحقیقات و تألیفات وی است. اینکه او شاگرد چه کسانی بوده است چندان معلوم نیست و فقط برخی اشارات خود وی در قسمت‌های مختلف تألیفاتش، اطلاعات اندکی به ما می‌دهد. براین اساس، گذشته از پدر و برادرش، استادان او در معارف صوفیه اسود موصلی و در علوم فقهی ملاعبدالقادربن محیی‌الدین أربلی موصلی بودند. محمدبن قاسم عبدلی نیز استاد وی بود.
وفات
خطیب عمری پس از ۱۲۳۲ در موصل وفات یافت.
آثار
خطیب عمری بیش از بیست اثر از خود به جا گذاشته است، که تمامآ جمع‌آوری از کتابهای معروف پیشینیان است و به جز آن‌هایی که درباره تاریخ عصر مؤلف یا کمی پیش از وی است بقیه آثار او از اهمیت چندانی برخوردار نیستند.
از آثار وی اینهاست:
- الآثارالجلیة
- الخریدة العمریة یا الخردة العربیة من الطب
- خلاصةالتواریخ
- الدر المکنون فی مآثرالماضی (المآثر الماضیة) من القرون
- الدر المنتثر فی تراجم فضلاء القرن الثانی عشر
- الجوهرة فی اللغات المشتهرة
- الروض الزاهر فی تاریخ الملوک الاوائل و الاواخر
- روضةالمشتاق
- زبدة الآثار الجلیة
- السیف المهنّد فی مَن اسمُه أحمد
- السیوف الساطعة
- العذْب الصافی فی تسهیل القوافی
- عمدةالبیان فی تصاریف الزمان
- عنوان الاعیان فی ذکر ملوک الزمان
- غایةالبیان فی مناقب سلیمان
- غایةالمرام فی محاسن بغداد دارالسلام
- غرائب الاثر فی حوادث ربع القرن الثالث عشر
- قرّةالعین فی تراجم الحسن و الحسین
- مقاصدالتعبیر
- منهج الثقات فی تراجم القضاة
- مُنیةالادباء فی تاریخ الموصل الحدباء
- قصاید
- الروضةالفَیحاء فی تواریخ النساء
مورخان تألیفات دیگری نیز از خطیب عمری ذکر کرده‌اند. یاسین بن خیراللّه به سبب تنوع موضوعاتی که در تألیفاتش به کار برده مشهور است. او در نگارش آثار تاریخی خود کوشیده از شیوه برادر خود، محمدامین، که شیوه سالشمارانه بود، پیروی کند و این شیوه در الآثار الجلیة، الدرالمکنون و عمدةالبیان او نمایان است.
فرزند خطیب عمری، علی بن یاسین، نیز درباره تاریخ موصل و ادیبان این شهر تألیفاتی دارد.
منابع مقاله