محمد زکریای رازی (از ایران چه می‌دانم)
| محمد زکریای رازی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اذکایی، پرویز (نویسنده) |
| ناشر | دفتر پژوهش های فرهنگی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1400 |
| شابک | 7ـ520ـ379ـ964ـ978 |
| کد کنگره | |
محمد زکریای رازی (از ایران چه می‌دانم) تألیف پرویز اذکایی (سپیتمان)، این کتاب، گزیده و چکیده‌ای از کتاب مفصل «حکیم رازی» که در چهار فصل زیست‌نامۀ علمی، سی بند فلسفی و ده بند مدنی، جبر و اختیار نزد رازی، و مدرینۀ رازی یا خردشهر تنظیم و تدوین شده است.
ساختار
کتاب در چهار فصل تدوین شده است.
گزارش کتاب
اسم اشهر حکیم محمد بن زکریای رازی را ناصرخسرو قبادیانی (سدۀ پنجم قمری) گاه «پسر زکریا» یاد کرده؛ اما پیشینیان پیش‌تر «محمد زکریا» نوشته‌اند. در عصر کنونی در ایران غالباً «زکریای رازی» گفته‌اند که به اختصار اسم محمد و اطلاق نام پدرش بر او چونان اسم اشهر نامبردار می‌شود و این طرز تسمیه نزد مورخان و نویسندگان به دلیل تمایز با فخر رازی نیز می‌تواند باشد؛ اما در زبان‌های اروپایی طی سده‌های میانه اسم معروف وی به طور مطلق «رازس» تداول داشته است.
رازی (251 ـ 313 هـ.ق) در ابتدای امر به صناعت کیمیا اشتغال داشت، آنگاه از آن بپرداخت و در بغداد روی به آموختن طب و فلسفه آورد؛ در این دو رشته چندان تحصیل کرد که استادی بلندپایه شد و کتاب‌های بسیاری هم در باب فنون آنها نوشت. وی سفرهای پژوهشی و پزشکیانۀ چندی داشته است؛ از جمله به شهرهای روم و حران در شمال میانرودان؛ آنگاه حدود ده سال در بغداد پایتخت خلافت عباسی زیست که در آنجا ریاست بیمارستان «معتضدی» را عهده‌دار بود؛ سپس به زادگاه خود شهر ری بازگشت که در آنها نیز ریاست بیمارستان را بر عهده داشت. سفرهای دیگر وی به خراسان و فرارود از جمله بخارا هم برای درمان بیماران امیران و شاهان آن دیار بوده است.
حکیم رازی چنان‌که خود در «الرساله الهادیه الی الفهرست» یاد کرده بود، ابن ندیم آن سیاهه را عینا در کتاب خود به نقل آورده و سپس ابوریحان بیرونی نیز فهرست کتاب‌های رازی را بر اساس همان سیاهه، با افزودن آنچه خود از آثار وی دیده یا بر اسم آنها در خلال کتب آگاهی یافته، تعداد 184 عنوان اثر با طبقه‌بندی موضوعی در یازده رده (طب، طبیعیات، منطقیات، ریاضی و نجوم، تفسیر و تلخیص‌ها، فلسفیات، مابعدطبیعی، الهیات، کیمیائیات، کفریات و متفرقات) فرانموده است.
حکیم رازی به دو نیم‌رخ درخشان و برجستۀ وی، یکی چهرۀ پزشکی و دیگر سیمای فلسفی‌اش از دیرباز تا امروز مورد توجه بوده است. باید گفت که رازی‌شناسی یک سده بعد از درگذشت وی هم با استاد ابوریحان بیرونی آغاز و پایه‌گذاری شد؛ اما جنبۀ طبی حکیم ری یا رازی‌شناسی پزشکی در مشرق‌زمین از نیم‌گاه سدۀ چهارم در اروپا با ترجمۀ کتاب «الحاوی» به لاتینی صورت نهادین یافت.
این کتاب، گزیده و چکیده‌ای از کتاب مفصل «حکیم رازی» که در چهار فصل زیست‌نامۀ علمی، سی بند فلسفی و ده بند مدنی، جبر و اختیار نزد رازی، و مدرینۀ رازی یا خردشهر تنظیم و تدوین شده است.
فصل اول کتاب دربرگیرندۀ مباحثی مختصر دربارۀ زندگی، آثار، شناسایی علمی، معرفت‌شناسی، طب و طبیعت، دانش شیمی و .... زکریای رازی است. فصل دوم دربرگیرندۀ نتایج تحقیقات در ابواب موضوعی کتاب به عنوان «جهان‌بینی» کلی حکیم رازی شامل سه مبحث عمدۀ فلسفه است: هستی‌شناسی یا معرفت وجود، شناخت‌شناسی یا همان علم معرفت، کارمان‌شناسی یا حکمت عملی که به اقتضای تلخیص کامل با حذف بهر یکم «هستی‌شناسی (سی بند)» دو بهر دیگر آورده شده است. در فصل سوم مبحث جبر و اختیار از دیدگاه رازی بررسی شده است. او به آن‌گونه جبر بغوبختی عوامانه یا تقدیر الهی ابدا اعتقادی نداشته، بسا که مخالف هم بوده است. جبر قابل قبول یک حکیم طبیعی و فیلسوف مادی به مانند رازی، همان جبر طبیعی یا اصطلاحاً جبر علمی بوده و تواند بود. فصل پایانی کتاب دربارۀ مدینۀ فاضله یا خردشهر از دیدگاه رازی و دانشمندان دیگر است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات