رهنمودهایی برای آموزش دستور زبان فارسی

رهنمودهایی برای آموزش دستور زبان فارسی
پدیدآوران	صحرایی، رضامراد (نویسنده) آقایی، حمید (نویسنده)
ناشر	نویسه پارسی
مکان نشر	تهران
سال نشر	1400
شابک	‎1ـ27ـ7386ـ622ـ978
کد کنگره	‏

رهنمودهایی برای آموزش دستور زبان فارسی تألیف رضامراد صحرایی، حمید آقایی؛ این کتاب تلاشی است برای آموزش دستور زبان فارسی به غیر فارسی زبانان مبتنی بر یافته های نوین زبان شناسی کاربردی که به موضوعاتی چون اسم، صفت، قید، حروف ربط و اضافه، معلوم و مجهول و ... می پردازد.

گزارش کتاب

آموزش زبان دوم یا خارجی در سدۀ اخیر شاهد چند تحول بنیادین بوده است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد: حرکت از روش‌های سنتی آموزش زبان مبتنی بر دستور زبان به رویکردها و روش‌های نوین مبتنی بر ارتباط؛ حرکت از برنامه‌های درسی دستورمحور به برنامه‌های درسی ارتباط ـ محور؛ حرکت از آزمون‌های ساختارگرا به آزمون‌های ارتباطی و معناگرا. این سه تحول بر تمامی ساحت‌های اصلی آموزش زبان دوم یا خارجی تأثیر گذاشته است. مرکز ثقل تمام این تحولات، نقش و جایگاه «دستور» در آموزش زبان دوم یا خارجی است.

در ساحت روش‌های آموزش، از روش‌هایی که آموزش زبان را با آموزش دستور زبان برابر می‌دانستند (مانند روش دستور، ترجمه و شنیداری ـ گفتاری) عبور شده و در ادامه روش‌ها و رویکردهایی ظاهر شده که دستور زبان را به طور کامل از برنامۀ آموزشی حذف کردند؛ مانند روش طبیعی، روش واژگانی، روش پاسخ فیزیکی کامل و همۀ روش‌های انسان‌گرایانه. این روش‌ها معتقد بودند «دستور» آموزش‌دادنی نیست و کلاس، کتاب و معلم نمی‌توانند نقشی در یادگیری آن داشته باشند.

از حدود سال 2000 به بعد رویکردهای منطقی پدیدار شده‌اند که نه آموزش زبان را به معنای آموزش دستور می‌دانند و نه آن را به طور کامل از برنامۀ درسی حذف می‌کنند. این رویکردها که ذیل عنوان کلی «دستور آموزشی» مطرح می‌شوند، به «تمرکز بر صورت» تأکید می‌ورزند؛ اما آن را به خدمت معنا و ارتباط درآورده‌اند. این مسیر پیشرفت، در دو ساحت برنامه‌ریزی درسی و آزمون‌سازی زبان نیز رخ داده است.

امروزه آموزش دستور در صورتی منجر به یادگیری زبان می‌شود که از این اصول تبعیت کند: 1. هم از روش قیاسی بهره بگیرد و هم از روش استقرایی؛ 2. هم بر توسعۀ دانش خبری/ محض تأکید بورزد و هم بر توسعۀ دانش روندی/ کاربردی؛ 3. از تکالیفی استفاده کند که به‌روشنی رابطۀ بین صورت دستوری و نقش ارتباطی آن را مورد توجه قرار دهند؛ 4. مبتنی بر فنون تجربی موفقی از این جمله باشند: فنون بازتولیدی، فنون خلاق و ابتکاری، تکنیک‌های تقویت درونداد، تکنیک‌های ارتقای آگاهی.

این کتاب، تلاشی است برای آموزش دستور زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان مبتنی بر یافته‌های نوین زبان‌شناسی کاربردی و اصول چهارگانۀ فوق. فعالیت‌های آموزشی موجود در این کتاب، برگرفته از منابع مختلف از جمله کتاب «سرگرمی با دستور» و تجربه‌های مؤلفان در آموزش دستور زبان فارسی است و در این کتاب به زمان‌های دستوری و سایر موضوعات از جمله اسم، صفت، قید، حروف ربط و اضافه، معلوم و مجهول و جمله‌های شرطی و موصولی پرداخته شده است. ساختار هر فصل شامل دو بخش عمدۀ توضیحات دستوری و فعالیت‌هاست. در بخش توضیحات دستوری، تلاش شده مهم‌ترین نکته‌های ساختی و کاربردی مرتبط با مباحث دستوری موردنظر ارائه شود. بخش فعالیت‌ها نیز مجموعه‌ای از فعالیت‌های ارتباطی را برای آموزش مبحث موردنظر ارائه می‌کند. تمامی فعالیت‌های این بخش در قالب‌های دونفره، گروهی یا کلاسی سامان داده شده است. در هر فعالیت، مواد آموزشی، دامنۀ فعالیت، سطح، زمان و نحوۀ اجرای فعالیت و سایر نکات مفید و کاربردی ذکر شده است. منظور از مواد آموزشی وسایل یا تمهیداتی است که ضروری است مدرس پیش از آغاز کلاس برای انجام آن فعالیت فراهم کند. در این بخش و برای بیشتر فعالیت‌ها، کاربرگ‌هایی در نظر گرفته شده است؛ تمامی کاربرگ‌های مرتبط با فعالیت‌های مختلف در انتهای کتاب قرار دارد.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات