ابن ابی‌الربیع، احمد بن محمد
| ابن ابی الربیع، احمد بن محمد | |
|---|---|
 | |
شهاب‌الدین احمد بن محمد بغدادی، مشهور به ابن ابی‌الربیع، از نویسندگان و حکیمان قرن هفتم هجری قمری که اثری اخلاقی - سیاسی به نام سلوك المالك في تدبير الممالك برای خلیفه عباسی «مستعصم» تألیف کرد. ابتکار نویسنده در آن است که اثرش را با شیوه جدول‌بندی (مشجّر) ارائه کرده است.
فقر اطلاعاتی
- درباره زندگی و شخصیت «ابن ابی‌الربیع» اطلاعات چندانی وجود ندارد و مطالب اندکی که می‌دانیم همان است که از دقت در عبارات و محتوای برخی نسخه‌های کتاب مذکور استفاده می‌شود.
دوره زندگی
- در این نسخه‌ها از قول مؤلف آمده که تألیف سلوك المالك في تدبير الممالك را در ۶۵۵ق، به انجام رسانیده و همچنین از مقدمه نسخه آستان قدس برمی‌آید که وی کتاب را در عهد «مستعصم»، خلیفه عباسی (حکومت: ۶۴۰-۶۵۶ق) و ظاهراً برای او تألیف کرده است.
«معتصم» یا «مستعصم»
- در ۱۲۸۶ق، سلوك المالك في تدبير الممالك، نخستین بار در قاهره به چاپ سنگی رسید. در این نسخه نام خلیفه وقت «معتصم» (حکومت: ۲۱۸-۲۲۷ق) ضبط شده بود، ولی در اوایل سده ۲۰م، جرجی زیدان با اقامه دلیل‌هایی چند نظر داد که تألیف کتاب سلوک مربوط به مدت‌ها پس از سده ۳ق بوده و «معتصم» احتمالاً تحریف «مستعصم» است. در همان اوان، کتاب بار دیگر با تغییر شکل مشجر آن با حروف سربی در قاهره (۱۳۲۹ق) منتشر شد.
- در سال ۱۹۳۷م، بروکلمان ضمن توضیحاتی درباره سبک کتاب، تألیف آن را بسیار متأخرتر از سده ۳ق، دانست و با دلیل‌هایی دیگر در واقع استنباط زیدان را تأیید نمود.
- در ۱۳۶۸ق اسعد طلس با برداشتی خطا از عبارت بروکلمان، تاریخ «۲۱۸-۲۷۲ق» را برای تولد و وفات ابن ابی‌الربیع یاد کرد و در پی آن، این خطا به الأعلام زرکلی و از آنجا به برخی دیگر از منابع راه یافت. گفتنی است که از کتاب سلوك المالك نسخه‌های خطی متعددی در کتابخانه‌های مختلف مشهد، استانبول، پاریس، لیدن و جز آن نگهداری می‌شود که برخی از آنها بسیار کهن و در مطالعه شخصیت «ابن ابی‌الربیع» و کتاب او حائز اهمیت هستند.
مذهب
- از مندرجات کتاب سلوك المالك في تدبير الممالك، چون قدیم خواندن کتاب خدا، قلمداد کردن خلافت به‌عنوان شریف‌ترین مرتبت پس از مقام نبوت و گفتار او در باب صفات خداوند برمی‌آید که مؤلف از اهل سنت بوده است[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: عرفانیان، غلامعلی
منابع مقاله
عرفانیان، غلامعلی، پایگاه مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی («ابن ابی‌الربیع»): https://www.cgie.org.ir/fa/article/266396