السنن الصغير
| السنن الصغير | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بيهقي، احمد بن حسين (نويسنده) قلعجي، عبدالمعطي امين (مصحح) |
| ناشر | جامعة الدراسات الاسلامىة |
| مکان نشر | پاکستان - کراچي |
| سال نشر | 1989م , 1410ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | ب9 س96 122/5 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
السنن الصغير، تألیف ابوبکر احمد بن حسین بن علی بیهقی (متوفی 458ق)، چکیده‌ای از «السنن الكبرى» و مکملى فقهى بر کتاب «الاعتقاد» اوست. این اثر، رساله فقهى با ماهیت حدیثى است که در نوع خود از نخستین‌ها بشمار می‌رود.
اثر حاضر توسط عبدالمعطی امین قلعجی، مورد تحقیق قرار گرفته و در چهار جلد منتشر شده است.
ساختار
بیهقی مباحث مطرح‌شده در این اثر را در 29 کتاب و هر کتاب را در تعدادی ابواب تنظیم کرده است. او به شکل مرسوم در کتاب‌های سنن، از کتاب طهارت آغاز کرده است. وی اثر خویش را با کتاب مکاتب به پایان برده است.
شیوه تدوین مطالب کتاب چنین است: نویسنده روایات و آثار کتاب را با سند کامل نقل کرده و در آغاز هر کتاب فقهی غالباً به ذکر آیه یا آیاتی از قرآن پرداخته، آنگاه روایات مربوطه را ذکر نموده است.
گزارش محتوا
«السنن الصغریٰ»، چکیده‌ای از «السنن الكبریٰ» است و چنان‌که در مقدمه آن آمده، به‌عنوان مکملی فقهی بر کتاب «الاعتقاد» تدوین شده است. این اثر، نمونه‌ای از یک رساله مختصر فقهی با ماهیت حدیثی است که در نوع خود، از نخستین‌هاست[۱].
السنن الصغير (الصغری)، مجموعه‌ای از روایات و آثار فقهی را در خود جای داده و بیهقی مباحث کتاب را در قالب 29 کتاب فقهی تنظیم ساخته است. روش تدوین کتاب با کتاب‌های دیگر بیهقی همچون کتاب السنن الكبری و معرفة السنن و الآثار برابری دارد؛ جز آنکه تعداد کتاب‌های فقهی در مجموع کمتر شده و بیهقی با حذف برخی از کتب فقهی، روایات آنها را در کتاب‌های هم‌عرض ادغام کرده است. این کتاب، اختصاصی به روایات نبودی نداشته، بلکه مشحون از آراء صحابه، تابعان و نیز فقهای مشهور است که با محور بودن فقه شافعی سامان یافته است. مطالب کتاب با سند کامل درج شده، اما برخلاف «السنن الكبری»، بیهقی - جز به‌ندرت - به معرفی مصادر احادیث اشاره نکرده است. در این کتاب نیز فتاوای شافعی در صدر یا ذیل روایات آورده شده و با نکته‌سنجی‌های رجالی و فقه الحدیثی بیهقی، این فتاوا تحکیم می‌شود.
مهم‌ترین تفاوت‌های «السنن الكبری» و «السنن الصغير (الصغری)» بیهقی بدین قرار است:
بیهقی در «السنن الكبری»، همانند بخاری، حدیثی را در ابواب متعدد تکرار کرده است، اما در «السنن الصغری» به تبعیت از مسلم و ابوداود روایات تکراری را در باب واحدی آورده است.
بیهقی در «السنن الكبری»، از فتاوای شایع آنچه را که صحیح یا غیر صحیح است جمع‌آوری کرده، حال‌آنکه در «السنن الصغری» تنها به درج فتاوایی پرداخته که از صحت بیشتری برخوردار است؛ لذا «السنن الصغری»، از جهت صحت و اتقان مطالب، چیزی کمتر از سنن ابوداود نیست.
بیهقی روایات «السنن الصغری» را با استفاده از بسیاری از کتب خویش انتخاب کرده که البته اعتماد او بر «السنن الكبری»، بیشتر بوده است. اما هرگز بر این مطالب که «السنن الصغری»، برگرفته از «السنن الكبری» یا اثر دیگری است، اشاره ندارد؛ لذا کتاب «السنن الصغری»، تألیف مستقلی بشمار می‌رود.
بیهقی در «السنن الصغری» پس از ذکر روایات و آثار، اشاره‌ای به مرجع آن ندارد؛ درصورتی‌که در «السنن الكبری»، منابع روایات خود، به‌ویژه صحیحین و سنن ابوداود را ذکر کرده است.
بیهقی در «السنن الصغری»، برخی از روایات را با اسناد کاملاً جدید نقل کره؛ درصورتی‌که آن روایات در «السنن الكبری» یا «معرفة السنن و الآثار» دیده نمی‌شود.
بیهقی در «السنن الصغری»، بیش از کتاب «السنن الكبری» به ذکر نکات فقهی پرداخته است.
بیهقی کتاب «السنن الصغری» را با سه باب پیرامون صدق و نیت اخلاص، برگزاری نیکوی عبادت از جانب عابد و استعانت عابد از معبود در عبادت، آغاز کرده؛ درصورتی‌که این ابواب سه‌گانه در «السنن الكبری» وجود ندارد[۲].
وضعیت کتاب
پاورقی‌های کتاب، حاوی منابع و مصادر احادیث، خصوصاً جایگاه یک حدیث در «السنن الكبری»، توضیح برخی از بندهای روایات با استفاده از اقوال شافعی و ابوداود و دیگران می‌باشد.
فهرست محتویات هر جلد در پایان آن جلد و فهارس فنی در انتهای جلد چهارم آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- معارف، مجید، «جوامع حدیثی اهل سنت»، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، دانشکده علوم حدیث، چاپ اول، 1383ش.
- ساغروانیان، سید جلیل، «کتاب‌شناسی موضوعی: کتاب‌شناسی: «آثار ابوبکر احمد بن حسین بیهقی»»، آینه پژوهش، فروردین و اردیبهشت 1386، شماره 103، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز).
- پاکتچی، احمد، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1383.