الفوائد الرجالية
| الفوائد الرجالیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابوالحسن، علی (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | الإنتصار للنائیني في صحة الکافي الفوائد الرجالیه ویلیه الانتصار لصحه الکافی للنائینی |
| ناشر | ذوی القربی |
| مکان نشر | قم - ایران |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-6307-07-8 |
| موضوع | حدیث - علم الرجال کلینی، محمد بن یعقوب، - 329ق. الکافی - نقد و تفسیر |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 114 /الف2 ف9* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الفوائد الرجالية، متشكل از دو كتاب جداگانه: يكى به نام «الفوائد الرجالية» و ديگرى «الانتصار للنائيني في صحة الكافي» و هر دو اثر سید ابوالحسن على بن حسین موسوى عاملى است.
نویسنده در اولى، تعداد 24 نكته و قاعده رجالى را به‌صورت تحقيقى توضيح داده و در دومى نيز نظر نائينى را در مورد صحت روايات كافى با جمع‌آورى و تبيين شواهد و قرائنى تقويت كرده است.
نویسنده، نگارش كتاب اول را در سال 1413ق، در روستاى الغازيه (جبل عامل لبنان) و كتاب دوم را در سال 1420ق، در قم به پایان برده است.
نام كامل كتاب عبارت است از: «الفوائد الرجالية و يليه الانتصار للنائيني في صحة الكافي».
هرچند مطالب هر دو كتاب، پژوهشى است و استناداتى به‌همراه دارد و به همين جهت قابل توجه و تأمّل است، ولیكن به نظر مى‌رسد اثبات نظر نائينى و تأييد صحت همه روايات كافى، چندان آسان نيست و به‌راحتى نمى‌توان گفت كه نویسنده محترم به سرانجام مقصود رسيده و در اثبات ادعایش كامياب گشته است و شايسته‌تر آن است كه بگوييم پرونده اين بحث همچنان گشوده و حكايت همچنان باقى است.
ساختار
كتاب اول (الفوائد الرجالية)، از مقدمه نویسنده و 24 فايده رجالى و كتاب دوم (الانتصار للنائيني في صحة الكافي) نيز از مقدمه نویسنده و متن اصلى (شامل 3 امر) تشكيل شده است.
نویسنده در مقدمه كتاب اولش كه آن را در قم، اول جمادى‌الآخر 1420 نوشته، چنين آورده است: «و بعد چنين مى‌گويد على بن حسین ابوالحسن موسوى عاملى: در زمانى كه مشغول بودم به شرح العروة الوثقى و هنوز هم تمام نشده، به‌ناگاه مشكلى برایم رخ داد: «شناسايى يكى از رجال سند برخى از روايات» و دست حكيم ازلى چنين رقم زده بود كه همين مشكل، يكى از انگیزه‌هاى رغبت من به فهارس برخى از ياران پيشين ما شود. پس با اشتياق به جستجو پرداختم و اين مطلب در حالى بود كه برخى از كتاب‌هاى رجالى را مى‌خواندم و مشيت الهى اجازه داد كه از ثمرات آن جستجو، مطالبى آشكار شود و من آن را فوائد ناميدم و در دسترس دوستان و برادران قرار دادم تا شايد سودمند واقع شود».[۱]
گزارش محتوا
برخى از مطالب كتاب حاضر كه روشنگر روش و محتواى آن است، عبارت است از:
1. فائده دوم در آنچه در راوى معتبر است و اينكه ثبوتش با اخبار واحد و گواهى يك نفر كافى است. بدان كه در ناقل روايات، شرطى معتبر نيست جز احراز اجتناب او از كذب در خبرهایى كه مى‌دهد و نقل مى‌كند. اين مطلب بر اساس سيره عقلائى مورد امضاى همه دين‌داران از اصحاب ائمه(ع) و كسانى كه نزدیک به دوره آنان بودند... پس بايد يقين داشته باشيم كه عدالت به معناى اخص در راوى معتبر نيست.[۲]
2. مشايخى كه نجاشى از آنان بدون واسطه روايت كرده، همه آنان ثقه هستند. دليل اين مطلب همان است كه از كلام خود نجاشى در شرح‌حال احمد بن محمد بن عبيدالله بن حسن بن عياش بن ابراهیم بن ايوب جوهرى و محمد بن عبدالله بن عبدالله بن مفضل شيبانى و اسحاق بن حسن بن بكران، استفاده مى‌شود و با آنچه در ذيل شرح حال محمد بن احمد بن جنيد آمده، تأييد مى‌شود. او در شرح حال احمد جوهرى چنين گفته است: اين شيخ را ديدم و دوست من و پدرم بود و از او مطالب بسيارى شنيدم و ديدم كه اصحاب ما او را تضعيف مى‌كنند؛ پس هيچ چيزى از او نقل نكردم و از او اجتناب كردم... از اين‌گونه عبارات دانسته مى‌شود كه او جز از مشايخ ثقه بدون واسطه نقل نمى‌كند.[۳]
3. فائده بيستم: ظاهر اين است كه اعتنا به ظنون رجاليه‌اى كه با آن‌ها تمييز مشتركات و معرفت طبقات و تعدد يا اتحاد يك راوى شناخته مى‌شود، خالى از اشكال است و اكتفا به گمان در اينجا تنها به جهت انسداد باب علم نسبت به تمييز و معرفت است؛ افزون بر آنكه اتفاق همه رجاليان بر اكتفا به گمان، در اينجا مفيد است... درهرحال، تمييز با ملاحظه راوى و مروى‌عنه هرچند از امارات ظنى است فى‌الجمله، ولى ظاهر اين است كه هيچ‌كسى در آن اشكال نكرده است.[۴]
4. امر سوم: چون اصول و كتب و مصنفات اصحاب ما در دسترس ثقةالاسلام كلينى بوده، پس به دست آوردن علم يا اطمينان به روايات صحيح از نظر اصل و جهت يا فقط از نظر اصل، از بين ساير روايات براى او مقدور بوده و بايد توجه داشت كه كلينى حديث‌شناس و داناى به احوال راويان و رجال بوده است؛ چه، اينكه ابوالقاسم بن قولويه شاگرد اوست و حيدر بن نعيم سمرقندى همه مصنفات شيعه و اصولشان را از او روايت كرده است؛ چنان‌كه از رجال شيخ نقل شده و.[۵]
5. نویسنده از صاحب معجم رجال الحديث چنين نقل كرده: در كافى روايات شاذى يافت مى‌شود كه اگر ادعاى قطع به عدم صدورش از معصوم(ع) نكنيم، بدون شك اطمينان به آن داريم و با توجه به اين مطلب ادعاى قطع به صحت همگى روايات كافى چگونه صحيح است؟! سپس به نقادى اين مطلب پرداخته و نوشته است: اين ادعاى عجيب و غريبى است و معنايش هم معلوم نيست... بيشتر مطالبى كه در اين رساله آورديم از امور بديهى يا نزدیک به بديهى است، ولى غفلت صاحب معجم رجال الحديث يا روش شاذّ او در مورد حديث و رجال، او را به اين توهم افكنده است و بسيارى از ادعاهاى وى معناى روشنى ندارد.[۶]
6. اخبار كتب اربعه ما از مواردى است كه محمدهاى سه‌گانه آن‌ها را صحيح مى‌دانسته‌اند و با ثبوت اين مطلب كه حديث كتاب‌هاى تهذيب و استبصار، يا حديثى است كه قطع به صحتش داريم يا اينكه به خاطر قرائنى علم به صحتش داريم يا حديث مشهورى است، پس اگر ضميمه شود به اين مطلب اين نكته كه شيخ اخبار دو كتابش را نگرفته است مگر از آن كتب و كتاب‌هایى كه اشاره كرده به اينكه صحت مطالبش مسلّم و مفروغ‌عنه است، پس ما مى‌توانيم ادعا كنيم كه اخبار تهذيب و استبصار و الفقيه از مواردى است كه دانشوران پيشين، متفق بر صحتش هستند.[۷]
وضعيت كتاب
در كتاب حاضر، براى كتاب اول (الفوائد الرجالية) فقط فهرست مطالب در آغاز آن فراهم شده و فهرست‌هاى فنى و حتى فهرست منابع هم تنظيم نشده و متأسفانه براى كتاب دوم (الانتصار للنائيني في صحة الكافي) هيچ فهرستى حتى فهرست مطالب نيز آماده نشده است.
كتاب حاضر مستند است و نویسنده، ارجاعات و توضيحاتش را به‌صورت پاورقى آورده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.