التفسير الكبير

التفسير الكبير
پدیدآوران	ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (نويسنده) عمیره، عبد الرحمن (محقق)
ناشر	دار الکتب العلمية
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	13ش
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	7
کد کنگره	/الف۲۲ت۷ 95/5 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، التفسير الكبير (ابهام‌زدایی) را ببینید.

التفسیر الکبیر (معروف به تفسیر ابن تیمیه)، تفسیر برخی از آیات قرآن کریم از تقی‌الدین ابوالعباس احمد بن عبدالحلیم ابن تیمیه حرانی (661- 728ق) که توسط عبدالرحمن عمیره گردآوری و تحقیق شده است.

این کتاب، تفسیر بسیار موجزی است و علی‌رغم عنوان خود، آن‌چنان هم کبیر نیست؛ زیرا نه‌تنها شامل تمام آیات نمی‌باشد؛ بلکه در همان آیاتی که بحث نموده، به تمام جوانب آن از تفسیر نپرداخته و بیشتر با صبغه کلامی و دیدگاه اعتقادی، مسائل را مورد بررسی قرار داده است. دلیل آن جمع‌آوری، مباحث چالش‌برانگیز و تفسیرهای ظاهرگرایانه و نقادانه ابن تیمیه در تعارض با تفسیرهای رایج است.

در واقع، ابن تیمیه تفسیری به نام کبیر یا صغیر ننوشته، بلکه تنها چند سوره پراکنده را تفسیر کرده است، اما در میان آثار کلامی و اعتقادی او، مباحث تفسیری بسیاری مطرح شده که این تفسیر گردآوری آن مجموعه است.

این تفسیر، در هفت جلد گردآوری شده که بیش از یک جلد از آن به مباحث مقدماتی، علوم قرآن، مباحث تاریخی، اصولی و اعتقادی اختصاص دارد، باز در همین بحث‌ها، مباحث فنی تفسیر کمتر مطرح شده است.

نمونه این مباحث تفسیر، آیاتی است که در مقام وصف خداوند بیان شده و تشبیه به‌صورت انسان شده است. درحالی‌که تنزیه خدا از جسم و جسمانی بودن و از هر نوع مماثله با موجودات امکانی یکی از افتخارات اندیشه قرآنی است که آشکارا می‌فرماید «لیس کمثله شیء» و به‌خاطر نفی پندار جهت و سمت، او را در همه‌جا حاضروناظر می‌داند و می‌فرماید: «و هو معکم این ما کنتم» و نیز می‌فرماید: «و هو الذی فی السماء اله و فی‌الارض اله». ولی وی با وجود چنین آیات صریح و روشن و دلائل محکم و استوار متکلمان اسلامی، اعم از معتزلی و اشعری و شیعی، خرق اجماع کرد و آشکارا گفت: خدا فوق آسمان‌ها است و بر عرش خود تکیه کرده است.

نقد مسلمانان شاید به طور عمده در مبانی فکری ابن تیمیه برگشت می‌کند که مهم‌ترین آن، حمل صفات خبری بر معنای ظاهری و بشری آن است. درحالی‌که نظریه اثبات بدون تشبیه (نظریه شیعه) که در برخی از روایات اهل‌بیت(ع) مشاهده می‌شود، در صدد اثبات همه صفات وارده در قرآن برای ذات خداوند تبارک‌وتعالی است ولیکن تبیین این صفات طوری است که از تشبیه و تجسیم خداوند به‌دور بوده و مشکل تفویض و تعطیل را به دنبال ندارد.

ولی ابن تیمیه، اصرار می‌ورزد که آنچه در این باره وارد شده، بر همان معانی لغوی و متداول عرفی باید حمل گردد و کسانی را که این نوع از صفات را به کمک قرائن موجود در آیات و روایات بر معانی مجازی و کنائی حمل می‌کنند، «مؤوله» نامیده و به باد انتقاد می‌گیرد، و به این نیز اکتفا نمی‌کند و می‌گوید: همه صحابه و تابعان نیز بر این عقیده بوده‌اند.

منابع مقاله

ایازی، سید محمدعلی، «شناخت‌نامه تفاسیر؛ نگاهی اجمالی به 130 تفسیر برجسته از مفسران شیعه و اهل‌سنت»، تهران، نشر علم، 1393.