خونِ رزان: مروری بر اندیشه‌های سیاسی حافظ
| خونِ رزان: مروری بر اندیشه‌های سیاسی حافظ | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | آرش‌نیا، محمدحسن (نویسنده) |
| ناشر | پاتیزه |
| مکان نشر | بوشهر |
| سال نشر | 1401 |
| شابک | 0ـ01ـ7961ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
خونِ رزان: مروری بر اندیشه‌های سیاسی حافظ تألیف محمدحسن آرش‌نیا، قالب اصلی و غالب در دیوان حافظ غزل است، بنابراین در این کتاب کوشیده شده اندیشه‌هاسی سیاسی شاعر با تفحص در غزلیات وی بررسی گردد.
ساختار
کتاب در دو فصل به نگارش درآمده است.
گزارش کتاب
تاکنون دربارۀ حافظ کمتر گفته شده که او متفکر اجتماعی یا مصلح اجتماعی است. حافظ از آن‌روی مصلح اجتماعی است که با آفت‌های اجتماعی سروکار دارد؛ یعنی دردها و فسادها و آسیب‌ها را تا اعماق می‌شناسد و جراح‌وار به نیشتر انتقاد می‌شکافد و آنگاه به مهربانی مرهم می‌نهد. در طول تاریخ ادبیات فارسی غیر از عصر جدید، یعنی از رودکی، منوچهری و فردوسی به این طرف، چنین شاعری نداریم. در دنیای قدیم اصلاً مسائل اجتماعی را یا نمی‌دیدند یا ناگفته می‌گذاشتند و چنین هشیاری‌ها و حساسیت‌ها در افق فرهنگ ما کمتر مطرح بوده است که شاعری این اندازه به آفات اجتماعی بپردازد.
سخنان حافظ در بازگوکردن وقایع زمان خود برای مردم آن دوران یعنی روشن‌بینان و روشنفکران که در اختناق به سر می‌بردند، دری بوده است به فضایی آزاد. حافظ برای بیان اندیشه‌های سیاسی خو ناچار بوده با ظرافت تمام از شیوۀ دوپهلوگویی یا به اصطلاح «ایهام» استفاده نماید؛ زیرا انتقاد یا اعتراض صریح به نظام ظالم حاکم بر جامعه ممکن بود زندگی و هستی او را به خطر بیندازد و شاعر که نه توان هم‌رنگی با وضع زمانه را دارد و نه قدرت حفظ زبان نقاد خود، ناچار است اعترافات خود را به صورتی مجمل با ایهام و کنایه در اشعار عاشقانه بگنجاند. این زبان زیبا و لطیف تغزلی در واقع منحصر به بیان عواطف عاشقانه نبوده است و در این غزل‌ها جاذبه‌های گوناگون اجتماعی و نکته‌های انتقادی و اعتراض به نظام حاکم و همچنین مباحث فلسفی و عقیدتی مطرح گردیده است.
حافظ از غزل نوعی وسیلۀ مبارزۀ اجتماعی ساخته و شدیدترین اعتراضات و انتقادات را در این زبان لطیف بیان داشته است. نبودن قرار و قاعده‌ای در امر حکومت و عنان‌گسیختگی حاکمان جبار و به مقام و منصب رسیدن مردمی نادان و متملق و محروم ماندن اهل فضل و دانش همیشه وجدان مردم هوشیار را متأثر کرده است و حافظ نیز که خود را عدالت‌سنج و زبان گویای مردم می‌داند، تحت تأثیر اوضاع و احوال روزگار زبان اعتراض بر این بی‌عدالتی‌ها می‌گشاید.
بیشتر غزلیات حافظ بیانگر رویدادها و مسائل روزمرۀ زندگی، درگیری با ظاهرسازی‌های مردم‌فریب و انتقاد و تقبیح اعمال ناروای قدرتمندان است. دربارۀ ابعاد مختلف اشعار حافظ محققان فراوانی به بحث و بررسی پرداخته‌اند؛ به همین دلیل نویسنده در این کتاب به موضوع «اندیشه‌های سیاسی حافظ» پرداخته است.
قالب اصلی و غالب در دیوان حافظ غزل است، بنابراین در این کتاب کوشیده شده اندیشه‌هاسی سیاسی شاعر با تفحص در غزلیات وی بررسی گردد. در واقع در این کتاب کوشیده شده به مبارزاتی که حافظ با قلم خود علیه ریا و سالوس و تزهد و تصوف انجام داده و بر بی‌عدالتی‌ها، زورگویی‌ها و عوام‌فریبی‌ها با غزلیات خود تاخته، پرداخته شود. در فصل نخست کتاب دربارۀ شعر حافظ و زمانۀ او نکاتی بیان شده و در فصل دوم به‌تفصیل اشعار او از نگاه اندیشه‌های سیاسی بررسی شده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات