الكليات؛ معجم في المصطلحات و الفروق اللغوية
الكليات؛ معجم في المصطلحات و الفروق اللغوية، اثر ابوالبقاء ایوب بن موسی حسینی کفوی (متوفی 1094ق/1683م)، فرهنگ الفبایی مصطلحات علوم و فنون است که با تحقیق عدنان درویش و محمد مصری، منتشر شده است.
| الكليات | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حسینی کفوی، ایوب بن موسی (نويسنده)
درویش، عدنان (مصحح) مصری، محمد (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | معجم في المصطلحات و الفروق اللغویة |
| ناشر | مؤسسة الرسالة |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1419ق - 1998م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | زبان عربی - واژه نامهها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ح5 ک82 6620 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب با مقدمه مفصلی از محققین، در معرفی و اشاره به اهمیت آن، آغاز شده است[۱].
شهرت ابوالبقاء بیش از همه به همین کتاب اوست که فرهنگ الفبایی مصطلحات علوم و فنون است. وی در مقدمه این کتاب، از مصطفی پاشا به‌نیکی یاد کرده و در واقع، کتاب را به او تقدیم داشته است[۲].
حجم کتاب و دقت و گستردگی مطالب آن، بیانگر این است که در سال‌های رفاه و نشاط مؤلف و برخورداری وی از حمایت سلطان تدوین شده است و اشارات شکوه‌آمیز وی در مقدمه کتاب به مرارت‌های زندگی و دشواری‌های پیری و کهن‌سالی، باید بر این نکته دلالت داشته باشد که مؤلف تنها مقدمه را در آن احوال نابسامان نوشته، نه همه کتاب را.
به‌هرحال، ابوالبقاء مدعی است که در همه دانش‌ها و هنرهای زمان خود سخن رانده و «الكليات» را نیز عملاً از آگاهی‌های گوناگون در زمینه‌های فقه، فلسفه، کلام، نحو و علوم طبیعی انباشته است[۳].
بحث‌های وی در مدخل‌هایی چون اتحاد، ادراک، اراده، امکان، ایمان، وجود، وحی و هیولی کاملاً عقلی و سنجیده و نشانه قوت ذهن و ذوق فلسفی اوست. «الكليات» از نظر مباحث فقهی و اصولی نیز اثری نسبتاً جامع بشمار می‌رود و مقاله‌های فقهی آن، خاصه در فقه حنفی درخور اعتناست[۴].
در این کتاب مقالاتی درباره پیامبران، مانند آدم، ادریس، یعقوب، یحیی و یونس(ع) آمده و مدخل‌های متعددی به مباحث نحوی و ادبی با عنوان‌هایی، همچون: اسم، استعاره، اشتقاق، اضافه، اقتباس و بلاغت اختصاص یافته است. از لحاظ نحوی کمتر موضوعی است که از دید ابوالبقاء پنهان مانده باشد. درعین‌حال، عمومی‌ترین جنبه «الكليات»، جنبه لغوی آن است[۵].
مؤلف به کاربرد قرآنی کلمات عنایت فراوان داشته و از این طریق مجموعه‌ای از واژه‌های دشوار قرآنی را توضیح داده است. جنبه قرآنی «الكليات» از لحاظ فن تفسیر نیز قابل ملاحظه است[۶].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه کتاب.
- مؤذن جامی، محمدمهدی، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1392.