امام موسی کاظم علیه‌السلام

امام موسی کاظم علیه‌السلام
پرونده:NUR......jpg

ابوعبدالله جعفر بن محمد بن علی بن حسين بن علی بن ابی طالب (۱۲۷ یا ۱۲۸-۱۸۳ق)؛ معروف به امام موسی کاظم(ع)، امام ششم از ائمۀ مذهب شيعۀ دوازده امامی و بنيان‌گذار مذهب فقهی جعفری.

ولادت

امام کاظم(ع) در ذی‌الحجه ۱۲۷ق یا ۷ صفر ۱۲۸ق یا 129ق هنگامی که امام صادق(ع) و همسرش حمیده از حج بازمی‌گشتند، در منطقه ابواء (منزلی میان مکه و مدینه) به دنیا آمد. طبری تولد امام کاظم(ع) را برخلاف دیگران سال 127ق و شهادت آن حضرت را در ماه ذی‌الحجه سال 174ق ذکر می‌کند. طبرسی ولادت امام کاظم(ع) را هفتم صفر سال 128ق می‌داند.

مادر بزرگوار آن حضرت کنیزی به نام حمیده بود. او درجاتی از فرزانگی را دارا بود؛ چنان‌که حضرت صادق(ع) زنان را برای فراگیری علوم شرعی به نزد او می‌خواند.

نام حضرت موسی، و کنیۀ مشهورشان ابوالحسن و ابوابراهیم است. لقب‌هایش عبارتند از: کاظم، صالح، باب الحوائج، صابر و.... کاظم یه معنای فرو برندۀ خشم است. زیرا آن حضرت دشمنانش را با آن که بر او ستم روا می‌داشتند، هیچ‌گاه نفرین نمی‌کرد. به گفته ابن اثیر، مورخ نامی، آن حضرت به کسانی که به او بدی می‌نمودند، خوبی روا می‌داشت و این رویۀ همیشگی آن حضرت بود... در عراق، آن حضرت به باب الحوائج معروفند؛ زیرا هر که توسلی به حضرتش نموده، به حاجت خود رسیده است.

عصر امام کاظم(ع)

در سال‌های آغازین زندگانی امام کاظم(ع)، فرصت مناسبی در اختیار امامان شیعه قرار گرفت تا پایه‌های مکتب تشیع را تثبیت کنند. دهه سوم قرن دوم، دورانی بود که در پی برافتادن امویان و روی کار آمدن عباسیان، فضای باز سیاسی در جامعه ایجاد شد. از طرفی قدرت امویان برافتاده و از طرف دیگر هنوز عباسیان تثبیت نشده بودند. لذا فرصت کافی در اختیار امام صادق(ع) قرار گرفت تا برپایی مجالس علمی، پایه‌های تشیع را مستحکم کنند.

امام کاظم(ع) در چنین فضایی پرورش یافتند و بیست سال از حیات خود را در دوران امامت پدر بزرگوارشان گذراندند و تحت راهنمایی و تربیت آن حضرت رشد کردند ایشان ضمن حضور در مجالس درس، مناظره‌ها و حلقه‌های علمی پدر، از مکارم اخلاقی و زهد و دانش بی‌کران آن حضرت بهره بردند. ایشان در عضر پدر نیز در دانش، تواضع و بخشندگی، بی‌نظیر و زبان‌زد بودند. پس از شهادت امام صادق(ع) در سال 148ق، دوران امامت امام کاظم(ع) آغاز گردید که تا زمان شهادت آن حضرت در سال 183ق با چهار تن از خلفای عباسی هم زمان بود:منصور(136-158ق)، مهدی(158-169)، هادی(169-170ق) و هارون(170- 193ق).

شهادت

بیشتر نویسندگان شهادت امام کاظم(ع) را 25 رجب سال 183ق در سن 55 سالگی می‌نگارند. برخی 24 رجب سال 183 می‌نویسند. البته برخی نیز پنجم یا ششم رجب سال 183 می‌نویسند. بسیار اندک از نویسندگان سال 186 را سال شهادت حضرت می‌دانند.

شهادت امام در زندان هارون الرشید در بغداد رخ داده است. مأمور اجرا و مسئول زندان نیز «سندی بن شاهک» می‌باشد. اما سبب شهادت امام را بسیاری نوشاندن سم توسط مأموران هارون می‌نگارند. برخی نیز می‌نگارند مأموران هارون امام را داخل فرش نهادند، آنقدر فشار داده و آسیب وارد ساختند تا به شهادت رسید. برخی نیز می‌نگارند سرب گداخته بر گلوی حضرت ریختند!. لیکن بیشتر شواهد و روایات همان دیدگاه اول را تأیید می‌نمایند که فرزند فاطمه علیهاالسلام به نوشیدن زهر اکراه می‌شود و به شهادت می‌رسد. در بغداد شایع می‌شود که بر موسی بن جعفر(ع) اتفاقی افتاده است. هارون پیش از شهادت حضرت هشتاد نفر از وجوه و صاحبان جاه و جلال دینی را به زندان می‌فرستد تا حضرت را مشاهده کنند. آنان هنگامی که به زندان مراجعه کردند حضرت را در جایی وسیع و مناسب و با سر و وضع عادی و در ظاهر سالم مشاهده کردند. سندی بن شاهک از آنان خواست تا با حضرت گفتگو کنند و درباره وضع زندان و رفتار مأموران از وی بپرسند هنگامی که آنان از حضرت در این رابطه سؤال نمودند حضرت فرمود، وضع عادی زندان همین گونه است که شما مشاهده می‌کنید؛ لیکن تا کنون با هفت عدد خرما(برخی منابع نه عدد) به من سم نوشانده‌اند و فردا رنگ من سبز و پس فردا رحلت خواهم نمود. مرقد مطهرامام کاظم(ع) در مدینةالسلام بغداد، در قبرستان معروف به مقابر قریش مشهور به کاظمین است.

منابع مقاله

1. جمع نویسندگان، مجموعه مقالات همایش سیره و زمانه امام کاظم علیه‌السلام، قم، انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، 1392ش
2. احمدی، حبیب‌الله، امام کاظم علیه‌السلام الگوی زندگی، قم، فاطیما، 1394
3. روح‌بخش، علی، امام کاظم سلام‌الله‌علیه، قم-ایران، ناشر امام همام، 1390ش.
4. زاهدی، یاسین، بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم(ع) و نقش آنها در تاریخ تشیع، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، 1390ش|1433ق