سلک السلوک
| سلک السلوک | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نخشبی، ضیاء الدین (نويسنده)
آریا، غلام علی (مصحح) آریا، غلام علی (مقدمه‌نويس) |
| ناشر | زوار |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 1369ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 - اخلاق عرفانی - متون قدیمی تا قرن 14 - عارفان - نثر فارسی - قرن 8ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
سلک السلوک، اثر ضیاءالدین نخشبی (عارف قرن هشتم)، کتابی است در پند و نصیحت و بیان داستان‌های عرفانی که با مقدمه، تصحیح و تعلیق غلامعلی آریا منتشر شده است.
سلک‌السلوک را شاید بتوان مهمترین و معروف‌ترین اثر نخشبی دانست. این کتاب از قدیم‌الایام در میان عرفای هند مشهور بوده و به قول محدث دهلوی: «سلک سلوک او بغایت شیرین و رنگین است بزبانی لطیف مؤثر، مشتمل بر حکایات مشایخ و کلمات ایشان»[۱].
کتاب، دارای یک مقدمه و 151 سلک است. چنانکه خود مؤلف هم درمقدمه بدان اشاره دارد، در تألیف کتاب، چندان مقید در ترتیب فصول و ابواب نبوده است، بدان معنی که چند سلک اولیه را به اصطلاحات عرفانی و سپس چند سلک را به مسائل اخلاقی اختصاص داده است؛ ولی در میان سلک‌های اخلاقی، گاه‌گاهی سلک‌هایی آمده است که از اصطلاحات صوفیانه بحث می‌کند. سلک‌های اواخر کتاب، به شرح حال و کلمات چند تن از مشایخ صوفیه، تخصیص یافته است و سرانجام آخرین سلک کتاب، در مورد اولیاء و اقطاب و برگزیدگان است. علاوه بر این، مؤلف گاهی یک سلک را به چند موضوع اختصاص داده است و چنانکه در فهرست موضوعی مشاهده می‌شود، در یک سلک، شرح سه تا چهار موضوع و اصطلاح عرفانی را گنجانیده است[۲].
معمولا در هر سلک، آنجا که جنبه پند و اندرز و نصیحت دارد، مؤلف مطلب خود را به شیوه عرفای قرون ششم و هفتم ایران، چون روزبهان بقلی فسایی و عزیز نسفی، به‌صورت خطاب و با عبارت «عزیز من» و هرکجا که داستان یا حکایتی می‌آورد، مقصود خود را با «بشنو بشنو» شروع می‌کند. هر سلک غالباً با عبارتی از قبیل «بباید دانست...» آغاز می‌شود و پایان هر سلک هم با دو بیت شعر که از خود مؤلف است، تحت عنوان «قطعه»، خاتمه می‌یابد. این اشعار پایانی سلک‌ها و نیز اشعاری که از خود نخشبی در مقدمه آمده است، به‌طور کلی، سست و گاهی درک مفهوم آنها مشکل است. به عنوان نمونه:
نخشبی نیک غافلی از دین/ وان که در تحت چرخ فیروزه است
نیست از غفلتی برون، آری/ غفلت آدمی نه امروزه است
یا این ابیات:
مردم از نفس جموحی ساده به/ نفس سرکش را ریاضت داده به
آن که درویش زو نمد خواهد/ گرچه شاه است زو مدد خواهد[۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.