تركة النبي صلی‌الله‌عليه‌وسلم و السبل التي وجهها فيها
تركة النبي(ص) و السبل التي وجهها فيها، تألیف محدّث، فقیه و قاضی مالکی قرن سوم هجری قمری، ابواسماعیل حمّاد بن اسحاق بن اسماعیل بن حماد بن زید ازدی بصری بغدادی (199-267ق)، «مسئله ارثیه‌های پیامبر(ص) را بررسی می‌کند و از زاویه دید مکتب خلفا به حوادث می‌نگرد و واقعه تصاحب فدک بعد از رحلت رسول اکرم(ص) را با دیدگاهی خلیفه‌پسند عرضه می‌کند». پژوهشگر معاصر و استاد تاریخ اسلامی و علوم حدیث، اکرم ضیاء عُمَرى (متولد 1942م)، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای نوشته و نویسنده و آثارش و کتاب حاضر را شناسانده و همچنین پاورقی‌هایی بر آن افزوده و منابع و اسناد روایاتش را استخراج کرده است.
| تركة النبي صلی الله علیه و سلم و السبل التي وجهها فيها | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن اسماعیل، حماد بن اسحاق (نويسنده) عمری، اکرم ضیاء (محقق) |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 1404ق - 1984م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ح8ت4 22/9 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- اکرم ضیاء عُمَرى، با تأکید بر آنکه همه آثار حمّاد بن اسحاق از بین رفته و فقط کتاب حاضر باقی مانده، افزوده است: به‌خاطر اهمیت و قدمت آن تصمیم به نشرش گرفتم تا یاد این اندیشور را زنده کنم که در عصر تدوین احادیث و علوم اسلامی می‌زیسته... و در این اثر روش محدّثان را پیموده و وارد بحث از موضوعی مهمّ شده و موضع پیامبر(ص) را در مورد اموال عمومی و شخصی بیان کرده است[۱].
- محقق کتاب، خلاصه‌ای از آن را آورده و کوشیده که همانند نویسنده، غصب فدک را انکار کند و ستمگری خلفای زمانه را عدل و داد بنمایاند و دادخواهی حضرت فاطمه زهرا(س) در خطبه فدکیه را نابجا بشمارد و گواهی امام علی(ع) را نیز ناروا نشان دهد و به همین جهت، روایت ساختگی «نَحنُ مَعاشِرَ الأنبياءِ لا نُوَرِّثُ ما تَرَكنا صَدَقَة» را صحیح شمرده است[۲].
ساختار و محتوا
- در آغاز، نویسنده، روایات متعددی را از مکتب خلفا نقل کرده تا به توجیه غصب فدک بپردازد و آن را مشروع جلوه بدهد؛ با این بیان که پیامبر(ص) اعتنایی به دنیا نداشت و هیچ ارثیه‌ای برای بعد از خودش باقی نگذاشت و هرچه از او به‌جا مانده، صدقه است و هیچ‌کسی - حتی دخترش حضرت فاطمه(س) - ارثی از او نمی‌برد[۳]. نظر شیعه را یک‌طرفه و گزینشی و بدون استناد به هیچ منبعی مطرح کرده است[۴]. ابواسماعیل حماد بن اسحاق بصری بغدادی، بر اساس دیدگاه خودش ارثیه باقی‌مانده از رسول اکرم(ص) را به‌ترتیب عبارت از موارد ذیل شمرده است:
- خیل (اسب‌ها)؛
- دواب (چارپایان)؛
- سلاح (شمشیر: ذوالفقار و...)؛
- کسوه (لباس: عبا و عمامه)؛
- سریر (تختخواب)؛
- منائح (ماده‌شتران یا میشانی که از پشم و بچه و شیر آن استفاده کنند)؛
- لقاح (ماده‌شتران پُرشیر)؛
- خدم (خادمان).
نمونه مباحث
- نویسنده، چند واقعه را نقل می‌کند که در آن، ابوبکر از برگرداندن سهم ارث حضرت فاطمه(س) و عباس خودداری می‌ورزد و به روایت مجعول ارث نگذاشتن پیامبران استناد می‌کند و عائشه دختر ابوبکر نیز همین را به همسران پیامبر(ص) می‌گوید و حدیث مذکور را راست می‌انگارد[۵] و ادعا دارد که بخشش فدک به فاطمه(س) ثابت نشده است[۶].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.