الحيطان؛ دراسة فقهية لأحكام البناء و الارتفاق
كتاب الحيطان: دراسة فقهية لأحكام البناء و الارتفاق، اثر حسام‌الدین عمر بن عبدالعزیز بن مازه بخاری، معروف به صدر شهید (متوفی 536ق)، کتابی است در بیان احکام مربوط به دیوارها، راه‌ها و جریان‌های آب.
| الحيطان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صدر شهید، ع‍م‍رب‍ن عبدالعزیز (نويسنده) مزی، عبدالله نذیر (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | الوقف ** دراسة فقهیه لأحکام البناء و الإرتفاق |
| ناشر | المکتبة المکية |
| مکان نشر | عربستان - مکه مکرمه |
| سال نشر | 1435ق - 2014م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | سا‌ختما‌ن و بنا (فقه) - موضوعا‌ت خاص (فقه) - سا‌ختما‌ن و بنا - دعاوی - وقف (فقه) - فقه حنفی - قرن 6ق. - فقه اهل سنت - قرن6ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مؤلف، مباحث کتاب را به سه بخش تقسیم کرده است و تحت هر بخش، ابوابی و تحت هر باب، فصولی را قرار داده است. البته قابل توجه است که اساس تقسیم‌بندی، بر اساس ابواب می‌باشد، نه اقسام[۱].
در بخش نخست، از مسائل مربوط به دیوار و حائط، صحبت شده است؛ مانند مسائل مربوط به استحقاق و اتصال در بنا، پوشش و ستر، دیوار مشترک بین دو خانه و مانند آن در ستون‌های متصل و شاخص و نیز احکام مربوط به دیوارها در صورت اختلاف میان دو مالک و صلح و اقرار و همچنین اختلاف درباره ارتفاع در ساخت و ساز. تمامی این مطالب، در ضمن چهارده باب، ارائه گردیده است. در بخش دوم، مسائل مربوط به جریان و مسیر آب، آبیاری و زراعت، در قالب دو فصل، مطرح گردیده است. در بخش سوم، در چهار باب، به بررسی مسائل مربوط به راه‌ها و درب‌ها، پرداخته شده و بدین‌گونه، مطالب کتاب، در ضمن بیست باب، تنظیم گردیده است[۲].
یکی از اموری که باعث اهمیت خاص و ویژه کتاب شده است، استفاده نویسنده از منابع و مصادر مهم و باارزشی است که در مقدمه نیز، به آنها اشاره کرده است که از جمله آنها، می‌توان از شرح ابوعبدالله دامغانی بر «كتاب الحيطان» مرجی ثقفی نام برد که صدر شهید، اساس کار کتاب خویش و تدوین آن را این کتاب، قرار داده است. همچنان‌که از «الجامع الصغير» امام محمد بن حسن شیبانی، «شرح مختصر» امام طحاوی و «أحكام الشروط» امام خصاف نیز استفاده کرده است. از دیگر منابع او، می‌توان به فتاوای ائمه حنفیه و مشایخ وی، مانند: صاحبین، زفر، حسن بن زیاد، طحاوی، خصاف، خوارزمی، رازی، کرخی، قدوری، فضلی و... نام برد[۳].
اهمیت کتاب، از طریق موضوعی که به آن پرداخته، نمایان می‌شود که عبارت است از پرداختن به مسائل مربوط به دعاوی دیوارها، راه‌ها، مسیل و جریان‌های آب و احکام مربوط به آنها که به گفته مؤلف، یکی از سخت‌ترین و دشوارترین مباحث است؛ چراکه مسائل مربوط به آن در ابواب مختلف فقهی پراکنده است[۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.