صدر شهید، عمر بن عبدالعزیز
عمر بن عبدالعزیز صدر شهید (483-536ق)، از فقهای حنفی اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم، صاحب کتاب «الحيطان».
| صدر شهید، عمر بن عبدالعزیز | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | عمر بن عبدالعزیز صدر شهید |
| لقب | حسام‌الدین، برهان الائمه |
| نام پدر | عبدالعزیز بن عمرو بن مازّه بخاری |
| ولادت | ماه صفر سال 483ق |
| محل تولد | احتمالا بخارا |
| رحلت | ماه صفر سال 536ق |
| مذهب | سنی حنفی |
| اطلاعات علمی | |
| اساتید | |
| شاگردان | |
| برخی آثار | |
نام و نسب
وی امام حسام‌الدین عمر بن عبدالعزیز بن عمر بن مازه بخاری، ابومحمد، معروف به صدر شهید و بنا به گفته ابوالوفا قرشی، ملقب به «برهان‌الائمه» است[۱].
ولادت
وی در ماه صفر سال 483ق، در خانواده‌ای معروف به علم، سخاوت، کرامت و ریاست، متولد گردید[۲]. در منابع به محل تولد صدر شهید اشاره نشده، اما از آنجا که در برخی منابع از او به بخاری یاد شده است، گمان می‌رود که محل ولادت و نشو و نمای او بخارا بوده است.[۳]
تحصیلات و شیوخ
وی تعلیم را از دامان پدر خویش، عبدالعزیز آغاز نمود و نزد علما و بزرگان بسیاری، کسب علم و دانش کرد که از جمله آنها، می‌توان از افراد زیر نام برد:
- ابوسعد احمد بن طیوری؛
- ابوطالب بن یوسف[۴].
شاگردان
افراد زیادی نزد وی به تحصیل علم پرداخته و از دانش او، بهره برده‌اند که از جمله آنها، عبارتند از:
- شرف‌الدین عمر بن محمد بن عمر (ابوحفص عقیلی) (متوفی 576ق)؛
- ابوعلی حسن بن مسعود بن علی بن وزیر خوارزمی (متوفی 543ق)؛
- ابوسعد عبدالکریم بن محمد سمعانی تمیمی (متوفی 562ق)، صاحب «الأنساب»؛
- محمد بن محمد بن محمد، ملقب به رضی‌الدین سرخسی (متوفی 544ق)، صاحب «المحيط الرضوي» یا «المحيط السرخسي»؛
- ابوالحسن علی بن ابی‌بکر بن عبدالجلیل رشدانی مرغینانی (متوفی 593ق)، صاحب «الهداية»[۵].
وفات
وی در واقعه قطوان (جنگی که میان سپاهیان سلجوقی در قطوان، در نزدیکی سمرقند به وقوع پیوست)، در ماه صفر سال 536ق، به شهادت رسید[۶].
آثار
وی آثار و تألیفات فراوانی را از خود به یادگار گذاشته است که برخی از آنها عبارتند از:
- الأجناس؛ که حاجی خلیفه آن را «واقعات الحسامي» نام نهاده است.
- أصول الفقه؛ که صاحب «الكشف» آن را «أصول حسام‌الدين» نامیده است.
- الجامع الصغير في الفروع؛ که به «جامع الصدر الشهيد» معروف است.
- شرح أدب القاضي لأبي‌يوسف.
- شرح أدب القاضي للخصاف.
- شرح الجامع الصغير؛ که از بهترین شروح «الجامع الصغير» امام محمد بن حسن شیبانی است.
- شرح الجامع الكبير؛
- عمدة المفتي و المستفتي؛
- الفتاوی الصغری؛
- الفتاوی الكبری؛
- كتاب التراويح؛
- كتاب التزكية؛
- كتاب شرح النفقات للخصاف؛
- كتاب الشيوع؛
- كتاب طبخ العصير؛
- كتاب المبسوط في الخلافيات[۷].
پانویس
منابع مقاله
- عبدالله نذیر احمد، مقدمه کتاب «الحیطان»، اثر عمر بن عبدالعزیز صدر شهید، الريان، مکه مکرمه، چاپ اول، 1435ق/2014م.
- عدالت نژاد، سعید؛ صدر شهید، عمربن عبدالعزیز، پایگاه مجلات تخصصی نور، دانشنامه جهان اسلام جلد 29 (شیفته - صفین) (4 صفحه - از 499 تا 502 )