جنبش‌های دینی ایرانی در قرن‌های دوم و سوم هجری
جنبش‌های دینی ایرانی در قرن‌های دوم و سوم هجری، تألیف غلامحسین صدیقی، همان‌طور که از نام کتاب پیداست، بررسی مهم‌ترین جنبش‌های ایرانی در دوره اسلامی است که زیر تأثیر جنبش‌های اصیل ایرانی همچون مزدکیه بوده است.
| جنبش‌های دینی ایرانی در قرن‌های دوم و سوم هجری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صدیقی، غلامحسین (مؤلف) |
| ناشر | پاژنگ |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1372 |
| چاپ | یکم |
| موضوع | ايران - تاريخ --حکومت اعراب و جنبش‌هاي ملي تا 205 ق |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DSR550/4 ص9ج1372 |
کتاب رساله دکتری نویسنده بوده که در سال 1938م. نیز در فرانسه به طبع رسیده است. روش نویسنده در نگارش خود، تاریخی - تحلیلی می‌باشد. و از ویژ‌گی‌های برجسته اثر می‌توان به کثرت منابع مورد استفاده مؤلف اشاره کرد؛ به‌طوری‌که که از 124 متن عربی و فارسی و حدود 142 متن اروپایی استفاده نموده است. همچنین در هر مورد، به نقد منابع و مآخذ مورد مراجعه اشاره کرده، رأی خود را درباره صحت و سقم آن‌ها بیان می‌کند.
کتاب دارای مقدمه‌ای گسترده و هفت فصل، خاتمه و دو ضمیمه است. مؤلف در مقدمه که بیش از یک سوم کتاب را تشکیل می‌دهد؛ نخست به وجود روح تساهل و تسامح مذهبی و آزاد گذاشتن پیروان ادیان مختلف در دوره هخامنشی و اشکانی اشاره کرده و در ادامه چگونگی دگرگونی وضع دینی و توأم شدن وحدت دینی و سیاسی مورد توجه قرار گرفته است. نگاهی به اوضاع دینی ایران از زمان خلافت چهار خلیفه اول تا دوره عباسیان، از دیگر مباحث آن می‌باشد؛ و به‌ویژه در دوره عباسی، وضعیت دین زرتشتی، آتشکده‌ها و برخی آداب و رسوم دینی زرتشتی بررسی شده‌اند. نویسنده در همین بخش، مزدکیان و به‌طور مفصل‌تر مانویان را مورد بحث قرار داده است. مؤلف در فصل‌های هفت‌گانه کتاب که هر کدام کم‌حجم می‌نمایند، به ترتیب، مهم‌ترین جنبش‌هایی را که در این دوره (دوم و سوم هجری) به‌وجود آمده‌اند، از جمله جنش به‌آفرید، سنباد، اسحاق، استاد سیس، مقنّع، خرم‌دینان و بابک خرم‌دین از نظر گذرانده است. در خاتمه، تحلیلی درباره چرایی و اسباب پدید آمدن این جنبش‌ها ارائه شده است. در ضمیمه نیز به ترتیب قیام‌های افشین، حیدر پسر کاووس و محمود که در دوره متوکل عباسی پدیدار شدند، معرفی می‌شوند.[۱]
پانویس
- ↑ شرفایی، محسن؛ اکبری چناری، علی؛ ص361-362
منابع مقاله
شرفایی، محسن؛ اکبری چناری، علی؛ کتاب‌شناسی توصیفی ادیان (دفتر چهارم: ادیان ایران باستان)، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، چاپ اول، 1396ش.