إرشاد الزراعة
| نام کتاب | إرشاد الزراعة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | مشیری، محمد (گردآورنده)
ابو نصری هروی، قاسم بن یوسف (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | S 515 /الف2الف4 1356 |
| موضوع | باغبانی - ایران - متون قدیمی تا قرن 14
نثر فارسی - قرن 10ق. کشاورزی - ایران - متون قدیمی تا قرن 14 |
| ناشر | امير کبير |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1356 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12583AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى:
«ارشاد الزراعة» تاليف قاسم بن يوسف ابونصرى هروى، در موضوع اصول و روش زراعت و كشاورزى و شناخت گياهان و درختان از جمله نگاشته‌هاى كهن فارسى عهد صفوى است. تاريخ تأليف اين اثر چنان كه در آغاز آن آمده سال 921ق است.
مؤلف سبب تأليف کتاب را بر حسب امر و اشاره خواجه عبد الله انصارى ، در عالم خواب، ذكر مى‌كند كه به وى دستور مى‌دهد كارى را شروع كند تا سبب خشنودى بارى تعالى باشد. وى براى رفع سرگردانى از كلام خداوند (قرآن كريم) تفأل مى‌كند و چون آيات مناسبى مشتمل بر محسنات زراعت مى‌آيد، لذا شروع در امر زراعت را واجب مى‌داند و از مردم صاحب تجربه قواعد آن را پرسيده و پس از مراجعه به اهل تحقيق و صاحبان صلاحيت کتاب را به نگارش در آورده است.
ساختار:
کتاب با مقدمه‌اى از محقق کتاب درباره کتاب و مؤلف آن آغاز شده است. متن اثر نيز در هشت بخش (روضه) تحرير و تدوين شده است.
گزارش محتوا:
کتاب ارشاد الزراعه از متون ارزشمند و علمى زبان فارسى در رشته كشاورزى است فوائدى كه از چاپ اين کتاب مى‌توان منظور داشت علاوه بر حفظ و نگهدارى يكى از متون علمى قديمى زبان فارسى عبارت است از:
1. آشنا شدن با اصطلاحات معمول زمان مؤلف درباره كارهاى زراعى و نام انواع مختلف ميوه‌ها (مثلاً متجاوز از صد نوع انگور)، غلات (نامهاى مختلف انواع گندم، جو، ارزن، سبزى‌ها و صيفى كارى) و حبوبات و امثال آن.
2. اصطلاحات باغدارى و طرز باغبانى، طرح و احداث باغهاى ميوه و امثال آن.
3. آشنا شدن به طرز آيش گذاردن و تناوب زراعى معمول آن زمان.
4. شرايط و رسوم كشت باغ و تاكستان و طرز نشاندن تاك.
5. آشنا شدن به طرز زراعت‌هاى بزرگ: يونجه، كنجد و كرچك، خشخاش، شاهدانه، گندم و جو و غيره.
6. فهرست سبزى‌هاى معمول آن زمان و طرز كشت سبزى‌هاى مختلف.
7. نامهاى ميوه‌ها و طرز پيوند آنها كه چه درخت ميوه‌اى را به كدام درخت ميوه ديگر مى‌توان پيوند نمود.
8. گلاب‌كشى و عرق‌كشى از انواع گياهان معطر.
9. زنبوردارى و پرورش زنبورعسل.
10. پرورش كرم ابريشم.
11. طرز ساختن پنير و انواع مرباها و حلوبات و پختن شيرينى‌هاى مختلف.
12. سركه انداختن و طرز تهيه ترشى‌هاى متنوع و طرز تهيه آب غوره.
13. خشك كردن ميوه‌ها و نگهدارى سبزى‌ها به طور صحيح.
14. طرز كود دادن به زراعات و آبيارى و شناختن خاكها.
و بسيارى مطالب ديگر كه امروز هم مى‌تواند براى مشتاقان اين مباحث راهنماى بسيار ارزنده‌اى باشد.
وضعيت کتاب:
کتاب ارشاد الزراعة براى اولين بار با چند رساله ديگر توسط مرحوم عبدالغفار نجم الدوله به سال 1323ق به صورت سربى و سنگى طبع شد و پس ازآن كه نسخ آن كمياب گرديد، محمد مشيرى براساس چهار نسخه خطى موجود اين کتاب را تصحيح و تحقيق نموده‌اند و در سال 1346ش در 328 صفحه آن را چاپ و منتشر نمود.
محقق پس از نگارش مقدمه‌اى پيرامون کتاب و مؤلف آن، متن تصحيح شده کتاب را مى‌آور و در پايان نيز فهرست نام‌ها، اماكن، اصطلاحات نجومى، پرندگان، حشرات و حيوانات، گياهان و نام علمى آنها، لغات و اصطلاحات، خوردنى‌ها و آشاميدنيها، اوزان و مقادير، آلات و ابزارها، و فهرست موضوعات تدوين و تنظيم نموده است.
منابع مقاله:
مقدمه و متن کتاب