از آفرینش تا یزدگرد: تاریخ ایرانیان به روایت شاهنامه
از آفرینش تا یزدگرد: تاریخ ایرانیان به روایت شاهنامه تألیف سیروس کریمی بختیاری، این کتاب، در‌واقع مروری است بر تاریخی که از پیدایش بشر «ابوالبشر» شروع شده و تا فروپاشی فرمانروایی ساسانی ادامه می‌یابد. در طول این فاصله ابتدا از روایات شاهنامه و نظریات پژوهشگران و نویسندگان صاحب نظر در تاریخ ادبیات ایران استفاده شده است.
| از آفرینش تا یزدگرد: تاریخ ایرانیان به روایت شاهنامه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کریمی بختیاری، سیروس (نویسنده) |
| ناشر | هیرمبا |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۴۰۲ش |
| شابک | 1ـ15ـ7844ـ600ـ978 |
| موضوع | ایران -- تاریخ -- پیش از اسلام,ایران -- تاریخ,تمدن اسلامی |
| کد کنگره | DSR ۱۴۰/ک۴الف۴ |
ساختار
کتاب در نه باب به نگارش درآمده است. باب یکم: فردوسی و شاهنامه
باب دوم: دورۀ پیشدادیان
باب سوم: دورۀ کیانیان
باب چهارم: درآمیختگی کیانیان و هخامنشیان
باب پنجم: دودمان ماد
باب ششم: دودمان هخامنشیان
باب هفتم: اسکندر مقدونی، سلوکیان و اشکانیان
باب هشتم: دودمان ساسانیان
باب نهم: فرهنگ ایران باستان
گزارش محتوا
شاهنامۀ فردوسی همیشه کلید راهگشای ایرانیان در حفظ وحدت ملی و یکپارچگی کشور ایران بوده و هرگاه سیاست‌بازان ترک و تازی کوشیده‌اند آنها را از گذشتۀ خویش و از نیاکان افتخارآفرین ایران باستان بی‌خبر سازند، شاهنامه برای جولان حس غرور ملی ما میدان به دست می‌دهد و مدام به گوش می‌خواند:
| بزرگان ایران گشاده‌دل‌اند | تو گویی که آهن همی بگسلند |
این کتاب، در‌واقع مروری است بر تاریخی که از پیدایش بشر «ابوالبشر» شروع شده و تا فروپاشی فرمانروایی ساسانی ادامه می‌یابد. در طول این فاصله ابتدا از روایات شاهنامه و نظریات پژوهشگران و نویسندگان صاحب نظر در تاریخ ادبیات ایران (که اسامی آنها در بخش فهرست منابع آمده است) استفاده و سعی شده بیشتر مسائل تاریخی در آثار این نویسندگان را بدون دستمزد در اصل نوشتار در لابلای آن گنجانده شود تا بدین شکل، نویسنده استناد داده باشد.
در باب نخست کتاب از تولد شاهنامه، هدف فردوسی از نظم شاهنامه، فردوسی و مقام پادشاهان، مقام زن در شاهنامه، زندگی فردوسی، آرامگاه او و هزاره‌های درون‌مرزی و برون‌مرزی‌اش سخن به میان آمده است.
فردوسی در شاهنامه ضمن اینکه کیومرث را اولین پادشاه روی زمین می‌داند، از او به عنوان «زندگی» یاد کرده است. کیومرث در زبان اوستایی از دو قسم تشکیل شده است که بهر اول آن «گیهه» به معنای زندگی و جان، و بهر دوم آن «مرثنو» به معنای مردن است. این اسم در پهلوی به «گیومرث» خوانده شد و در فارسی دری آن را «کیومرث» می‌گویند. باب دوم کتاب دربارۀ دورۀ پیشدادیان از شاهنامۀ فردوسی است.
کیانیان دومین سلسلۀ پادشاهی از دورۀ افسانه‌ای ایران است. نخستین کسی که پس از انقراض سلسلۀ پیشدادیان، بر اورنگ شهریاری تکه زد، «کی‌قباد» بود. پس از آنکه او رسماً بر تخت شاهی قرار می‌گیرد، پهلوانان او را به جنگ با تورانیان برمی‌انگیزند. طی نبرد سختی که درمی‌گیرد، پهلوانان ایران‌زمین روزگار را بر تورانیان سخت و تیره و تار می‌کنند. در باب سوم دربارۀ دورۀ کیانیان سخن گفته شده است.
بر اساس سلسله‌مراتب دوره‌های پادشاهی در ایران، بعد از کیانیان، دورۀ هخامنشیان آغاز می‌شود؛ اما در شاهنامه نامی از هخامنشیان به میان نیامده است و اشکانیان نیز به کوتاهی یاد شده است. نویسنده در باب چهارم کتاب در پی پاسخ به این پرسش است که چرا فردوسی در شاهنامه از اشکانیان به کوتاه سخن رانده و از هخامنشیان هیچ سخنی به میان نیاورده است؟
باب پنجم کتاب اختصاص به دورۀ مادها دارد که در آن موضوعاتی چون دولت‌های متشکل پیش از مادها، مهاجرت آریاها به فلات ایران، برخورد بومیان با ایرانیان در فلات ایران، آغاز تاریخ سیاسی آریاییان، مادها از دیااکو تا آژی دهاک و تمدن مادها بررسی گردیده است.
بررسی دودمان هخامنشیان باب ششم کتاب را به خود اختصاص داده است. در این بخش موضوعاتی چون از کورش تا داریوش سوم، نخستین لایحۀ حقوق بشر، کورش ذوالقرنین قرآن و تمدن دوران هخامنشی بررسی شده‌اند.
باب هفتم کتاب اختصاص به بررسی دوران اسکندر، جانشینان او (سلوکیان) و دودمان اشکانیان دارد. در باب هشتم هم از دودمان ساسانیان سخن به میان آمده است. باب پایانی کتاب به بررسی فرهنگ ایران باستان از خلال شاهنامه اختصاص یافته است.[۱]
پانويس