خویی، محمود بن احمد
| خویی، محمود بن احمد | |
|---|---|
 | |
محمود بن احمد خویی، معروف به اخی اورن، بنیان‌گذار تشکیلات اخیگری در دوره سلجوقیان است که بـه پیر دباغان نیز شهرت داشته است. وی در سال 566ق، در خوی متولد و در سال 659ق، در قیرشهیر به قتل رسید. «تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي»، از جمله آثار اوست.
زادروز و زادگاه
ابوالحقایق نصیرالدین (یا ناصرالدین) محمود بن احمد خویی، معروف به اخی اورن، در سال 566ق، در خوی دیده به جهان گشود.
تحصیل و سفر
وی مدت درازی از جوانی خود را در خدمت امام فخرالدین رازی به سـر آورد. نخستین بار به سال 602ق، بـا راهـنمایی شیخ مجدالدین اسحاق پدر صدرالدین قـونوی بـه‌هـمراه پدرزن و مرشد خویش اوحدالدین کرمانی و ابـن عـربی به آناتولی رفت و در قیصریه و سپس در قونیه مسکن گزید. او در زمان غیاث‌الدیـن کـیخسرو دوم، به مدت پنج سال زندانی شـد.
خویی در آناتولی از محبوبیت زایـد‌الوصفی در میان ترکمانان برخوردار بوده و در دوره عثمانیان آوازه‌اش در جغرافیای عثمانی تا شهرهای ایران و تـرک رسیده بود. هویت تاریخی و زندگی‌نامه وی، به‌رغم شهرتش،کلاً فراموش شده و به‌صورت یک شخصیت افسانه‌ای در اذهان باقی مانده است.
اخیگری
خواجه نصیرالدین محمود ملقب به اخی اورن، بنیان‌گذار تشکیلات اخیگری در دوره سلجوقیان است که بـه پیر دباغان نیز شهرت داشته است.
وفات
خواجه نصیرالدین به‌خاطر مـخالفت‌هایش با حاکم زمانه در سال 659ق، در قـیرشهیر (Kırşehir) به قتل رسید.
آثار
بیشتر آثار به‌جای‌مانده از خواجه نصیرالدین محمود خویی، همچون: مـناهج سیفی، مطالع الایمان، تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي، لطائف غیاثیه و لطائف یزدان‌شناسی به نام افراد دیگر ثبت شده است؛ شاید در میان پژوهشگران معاصر بیش از همه جناب پورفسور میکائیل بایرام، پژوهشگر ترک تلاش کرد این شخصیت را معرفی و آثار او را شناسایی کند؛ اما مشکل اساسی تحقیقات میکائیل بایرام سوء ظن شدید ایشان به تاریخ و جریان مولویه در قونیه است و همین مسئله باعث شده که بخشی از آنچه گفته و نوشته، حدس‌هایی باشند که هیچ دلیلی برای اثبات آنها وجود ندارد[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: راشدی‌نیا، اکبر، ص9-12
منابع مقاله
راشدی‌نیا، اکبر، مقدمه «تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي»، تألیف ابوالحقایق محمود بن احمد خویی، قم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، چاپ اول، 1401.