تجار و تجارت؛ منتخبی از اسناد تجارتخانه اتحادیه

تجار و تجارت؛ منتخبی از اسناد تجارتخانه اتحادیه
پدیدآوران	اتحادیه، منصوره (نویسنده) آقابالازاده، رقیه (نویسنده)
ناشر	نشر تاریخ ایران
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۸ش
کد کنگره	‏

تجار و تجارت؛ منتخبی از اسناد تجارتخانه اتحادیه تألیف منصوره (نظام مافی) اتحادیه، رقیه آقابالازاده؛ کتاب حاضر منتخبی از اسناد تجاری شرکت اتحادیه است. مکاتباتی که در این کتاب منتشر شده، مکاتبات تجاری هستند که طرف معامله با حاجی لطفعلی و حاجی رحیم بودند و اطلاعات مفیدی از اوضاع مالی و اقتصادی آن زمان به دست می‌دهند، علاوه بر این که شرایط توصیف شده را به طور ملموس تبیین می‌کنند.

ساختار

پس از پیشگفتار و مقدمه، اسناد تجاری و مکاتبات مناطق مختلف آورده شده، و در پایان جداول، تصاویر، فهرست اعلام متن و فهرست اعلام جداول آورده شده است.

عناوین اسناد و مکاتبات تجاری آورده شده در این کتاب از این قرار است: اسناد تجاری رشت، اسناد تجاری فارس، اسناد تجاری تبریز، اسناد تجاری کاشان، اسناد تجاری اصفهان، اسناد تجاری زنجان و قزوین، اسناد تجاری اهواز، اسناد تجاری بوشهر، اسناد تجاری کرمان، اسناد تجاری همدان، اسناد درخواست امتیاز چراغ برق، اسناد درخواست کارخانه سمینت، اسناد کارخانه شیمیایی، مکاتبات تجاری تجار بمبئی با شرکت اتحادیه، اسناد تجاری بادکوبه، اسناد تجاری استانبول، اسناد تجاری اروپا، مکاتبات حاج رحیم اتحادیه از پاریس با پسرانش

گزارش محتوا

در سال 1305 ق در تبریز شرکتی با هدف صرافی کار خود را آغاز کرد که اتحادیه نام گرفت. این شرکت با همکاری محمدباقر امین الضرب و حاجی علی کوزه کنانی کار خود را آغاز کرد. بعد از محمدباقر، پسرانش حاجی لطفعلی و حاجی رحیم در تهران و حاجی علی اکر در تبریز کار پدر را ادامه دادند. در سال 1316 ق شراکت این دو برادر با حاجی علی کوزه کنانی به هم خورد و این بار برادران با هم شرکت اتحادیه را تشکیل دادند. به این صورت که حاجی لطفعلی و حاجی رحیم در تهران از طریق حاجی علی اکبر با تبریز ارتباط داشتند.

قبل از جنگ جهانی، شرکت اتحادیه بیشتر به صرافی اشتغال داشت ولی بعد از جنگ به تجارت نیز وارد شد. بسیاری از تجار برای همدیگر نقش واسطه را ایفا می‌کردند. بعضی از اجناسی که اتحادیه مبادله می‌کرد از این قرار بود: برنج، چای، کاغذ سیگار، نوغان تریاک و. ..

شرکت اتحادیه در تجارت بین‌المللی ایران که بیشتر با روسیه، هندوستان، انگلستان و عثمانی بود فعال بود. تجارتخانه اتحادیه با تجارتخانه‌ها و تجار مختلفی در ارتباط بود که سهم غرب ایران بیشرت است. منظور از غرب ایران، آذربایجان، قزوین و زنجان است.

کتاب حاضر منتخبی از اسناد تجاری شرکت اتحادیه است. مکاتباتی که در این کتاب منتشر شده، مکاتبات تجاری هستند که طرف معامله با حاجی لطفعلی و حاجی رحیم بودند و اطلاعات مفیدی از اوضاع مالی و اقتصادی آن زمان به دست می‌دهند، علاوه بر این که شرایط توصیف شده را به طور ملموس تبیین می‌کنند.

مکاتباتی که در این کتاب منتشر شده، حاوی مطالب گوناگونی است، از جمله صدماتی که طی جنگ و انقلاب بلشویکی به تجارت ایران وارد شد. مسدود شدن راه تجارت شمال، کمبود سرمایه، کسادی بازار داخلی و خارجی که به ورشکستگی عده‌ای از تجار منجر شد. علاوه بر این باید در نظر گرفت که شرایط کشور از لحاظ سیاسی آشفته بود. یکی دیگر از نکاتی که از این مکاتبات می‌توان استنباط کرد، مشکل حمل و نقل جنس است که هم از از طریق سنتی با قاطر و شتر و هم با اتومبیل باری و حتی اتوبوس انجام می‌گرفت. دیگر از نکات قابل توجه این است که تجار مطلب را در چندین نامه تکرار می‌کردند، شاید به این دلیل که نامه نمی‌رسید یا لازم بود تکرار کنند تا طرف ترتیب اثر داده، دستور را اجرا کند. نکته قابل تأمل در این مکاتبات شرایط بد تجار و تجارت است.

دوره زمانی که این اسناد را در بر می‌گیرد، دوره گزار است، از یک سیستم اقتصادی ـ مالی کهنه که در انقلاب مشروطه و جنگ جهانی اول و سپس انقلاب شوروی به هم ریخت و دیگر کارساز نبود و آغاز دوره‌ای که دولت جدید پهلوی توانست آرامش را برقرار سازد و مسائل اقتصادی و مالی را تحت کنترل درآورد.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران