از تاریخ روابط ادبی بدخشان با هندوستان
تاریخ روابط ادبی بدخشان با هندوستان تألیف حمزه واعظی، امیربیگ حبیبوف؛ مترجم احمدنجیب بیضایی؛ آنچه پیش رو دارید محیط ادبی سده‌های شانزده، هفده و هجده بدخشان و روابط آن با محیط ادبی فارسی زبان هندوستان را مورد تحقیق و بررسی قرار داده است.
| تاریخ روابط ادبی بدخشان با هندوستان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حبیبوف، امیربیگ (نویسنده)
واعظی، حمزه (نویسنده) بیضایی، احمدنجیب (مترجم) |
| ناشر | انتشارات امیری |
| مکان نشر | کابل |
| سال نشر | ۱۳۹۷ |
| کد کنگره | |
گزاش کتاب
موضوع روابط تاریخی و مدنی جهان در زمان ما از اهمیت به سزایی برخوردار است و در عین زمان یکی از موضوعات تحقیقی و کار علمی، مناسبات و همکاری بین‌المللی می باشد. این همکاری در تمام دوره‌های تاریخی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و نقش برازنده‌ای را بازی نموده است. روابط مدنی و علمی در میان مردمان جهان مخصوصا در زمان ما گسترش و توسعه‌ی بیشتری پیدا کرده و در سطح جهان جایگاه مهمی را احراز می نماید. بنابراین، کار روی روابط مدنی و ادبی ماوراء النهر و بدخشان با ادبیات فارسی هندوستان در سده‌های 16، 17 و 18 نیز دارای اهمیت ویژه‌ای می باشد. زیرا ادبیات فارسی هندوستان با ادبیات فارس و تاجیک قرابت خیلی نزدیک داشته و بر اساس همین ادبیات به میان آمده است. از آن جایی که ادبیات فارسی هندوستان و ادبیات فارس و تاجیک با یک زبان و با یک شکل و نوع دیرینه‌ی ادبی عرض وجود کرده‌اند، کار روی آن تا اندازه‌ای به کار در مورد ادبیات سده‌های 16و 17 و 18 تاجیک یاری می‌رساند.
بدخشان سرزمین بلندترین کوهسار دنیا می باشد. در دامنه‌ی هر کوه و ساحل او مردمان دارای زبان‌های مختلف، عرف و عادات و طرز زندگی مخصوص خودشان بوده و آن را از گذشته تا زمان ما نگاه داشته‌اند. بر اساس منابع تاریخی و ادبی، آخرین پادشاهان بدخشان دوام سلاله‌ی خود را بیشتر از 3 هزار سال می‌دانند. تا سال‌های پسین، زندگی بیشتر از 50-40 نفر در یک خانواده، نمایان گر حفظ رسوم و عادات و زبان‌های خیلی قدیم شغنانی، واخانی، اشکاشمی، منجی و یزغلامی می باشد. عنعنه‌های مدنی و هنردوستی نیز از خصوصیات برجسته‌ی مردمان آنجاست. ادبیات شفاهی مردم، هم به زبان فارسی و هم به زبان‌های محلی در آن ولایت، به درجه‌ی معینی پیشرفت نموده است. سرودسرایی، رقص و بازی، مطربی و هنرمندی‌های دیگر، وظایف دوست داشتنی اهالی آن دیار است. اما ادبیات خطی و شعر و شاعری در این سرزمین به تاریخ عمومی ادبیات فارس و تاجیک هم خوانی دارد.
بدخشان از نظر جغرافیایی و واحد اداری تاریخ خیلی قدیمی دارد که در این باره سرچشمه‌های زیاد تاریخی و ادبی معلومات داده‌اند. ولی تنها همین قدر باید گفت که بدخشان نسبت دوری و موقعیت جغرافیایی خاص - موقعیتش در بین سلسله کوه ها- دارای ویژه گی‌های خاص خود می باشد. از این معلومات برمی آید که بدخشان تا قرن 15 یک ولایت مستقل بوده و حاکمیت سیاسی خود را داشته است. از اینجا دانسته می‌شود که این استقلالیت باعث شده تا در دربار حاکمان و شهر و دهات آن ولایت، شاعران و فاضلان نیز عمر به سر برده و حوزه‌های ادبی آن سرزمین را تشکیل دهند. از سوی دیگر در سرزمین هندوستان، پس از تشکیل دولت بزرگ تیموریان، محیط ادبی آن چنان قوت گرفت که اکثر شاعران و فاضلان ایران، خراسان، ماوراء النهر، افغانستان و دیگر جاها بویژه بدخشان را راهی هندوستان کرد. چون راه تجارتی و رفت و آمد از بدخشان مخصوصا به هندوستان نسبت به ولایت‌های دیگر نزدیک بود و این نزدیکی نیز یکی از اسباب پیدایش روابط اقتصادی و مدنی بین بدخشان و هندوستان گردیده بود. در نتیجه‌ی همین مناسبات نزدیک بود ک در زبان‌های پامیری بدخشان برخی کلمات و نام های اشیا به نظر می‌رسند که از زبان‌های هندوستانی گرفته شده‌اند. علاوه بر آن این مناسبات، برای تأمین روابط ادبی و مدنی بین هندوستان و بدخشان زمینه ساز خوبی بوده است. در بین اهالی بدخشان، به کارگیری لباس‌های قشنگ و زیبای هندوستانی، شنیدن موسیقی هندوستانی، در فلکور مردم، توصیف مردم هندوستان، در زبان‌های هندوستانی موجودیت کلمات و عبارات فارسی و مثل این‌ها گواه زنده‌ی روابط نزدیک و همیشگی این دو سرزمین بوده است. پیدایش سبک هندی، تذکره نویسی، پیدایش داستان‌های دل انگیز، قصه‌ها و حکایت‌های دل فریب، غزل‌های شیرین و اشعار شورانگیز، نتیجه‌ی گسترش و پیشرفت محیط ادبی از هندوستان به بدخشان بوده است. در این کتاب تنها محیط ادبی سده‌های شانزده، هفده و هجده بدخشان و روابط آن با محیط ادبی فارسی زبان هندوستان مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است.[۱]
پانويس