زبدة الوقایع (تاریخ وان و هکاری 1266-1262ش)
| زبدة الوقایع | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | طباطبایی انصاری، میرزا موسی خان (نویسنده) |
| ناشر | نشر تاریخ ایران |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۸ش |
| شابک | 9-39-8687-600-978 |
| کد کنگره | |
زبدة الوقایع (تاریخ وان و هکاری 1266-1262ش) تألیف میرزا موسی خان طباطبایی انصاری؛ این اثر دارای اطلاعات ذی قیمتی از مسائل مهم تاریخی، سیاسی، جامعه شناختی، هنری، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، اداری ولایت وان و هکاری می‌باشد که در منابع دیگر یافت نمی‌شود و همین مسأله ارزش این کتاب را دو چندان می‌کند. نویسنده‌ی این کتاب منشی اول وزارت امورخارجه ایران و یکی از چهره‌های مهم و سرشناس دوره‌ی قاجاریه بود که در دیپلماسی و امور مربوط به مسائل دیپلماتیکی و در عرصه‌ی سیاست سرآمد بود. او مدت چهارسال و سه ماه بین سال‌های 1262 تا 1266 شمسی مسئول کارگذاری ایران در وان و هکاری و بدلیس بود.
گزارش کتاب
پژوهش در نسخه‌های خطی، کاری بس دشوار است، لکن کار کردن در این راستا دارای ویژگی‌های بسیار مهمی است. در طول تاریخ کتاب‌های زیادی به زبان فارسی درباره‌ی کرد و کردستان از سوی نویسندگان کرد به رشته‌ی تحریر درآمده است. نسخه‌ی خطی حاضر که در نوع خود بسیار با ارزش و فوق‌العاده مهم است، با عنوان زبدة الوقایع به معنی برگزیده و یا خلاصه حوادث و وقایع است که در مورد تاریخ، جغرافیا، جامعه‌شناسی، اوضاع اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و اداری دو ولایت وان و هکاری در کردستان ترکیه نوشته شده است و به طور خلاصه در مورد مناطق بایزید و بدلیس نیز مطالبی دارد. این کتاب دارای پنجاه و یک فصل است که هر فصل متعلق به یک موضوع خاص می‌باشد. شایان ذکر است که تصحیح و تحقیق این کتاب حدود چهارسال به طول انجامیده و اهتمام فراوانی در مورد آن انجام پذیرفته است.
نویسنده‌ی این کتاب منشی اول وزارت امورخارجه ایران و یکی از چهره‌های مهم و سرشناس دوره‌ی قاجاریه بود که در دیپلماسی و امور مربوط به مسائل دیپلماتیکی و در عرصه‌ی سیاست سرآمد بود. او مدت چهارسال و سه ماه بین سال‌های 1262 تا 1266 شمسی مسئول کارگذاری ایران در وان و هکاری و بدلیس بود. خواننده در هنگام مطالعه‌ی این کتاب اطلاعات فراوانی درمورد سیاستمداری نویسنده کسب می‌کند. از یک سو روابط وی با دولت عثمانی و مردم منطقه و از سوی دیگر با سرکنسول‌های انگلیس و روسیه در وان. در متن کتاب مشخص می‌شود که نویسنده تا حدود زیادی علاقه‌اش را به ایران و ایرانیان نشان می‌دهد. وی به خاطر خدماتی که انجام داده بود، مورد توجه ناصرالدین شاه قاجار قرار گرفت تا جایی که شاه با دستخط خودش بر روی این اثر، ضمن تعریف و تمجید از آن، نویسنده را فردی قابل و کاردان معرفی کرده و دستور داده که از تجارب وی استفاده شود و شغلی را که موافق شأن و منزلت او هست به وی بدهند.
میرزا موسی خان در این کتاب برخلاف سایر نویسندگان و مصنفین که بیشتر به کلی گویی می‌پردازند و به جزئیات اشاره‌ای ندارند؛ ذره‌ای در نگارش مسائل مربوط به هر دو ولایت وان و هکاری فروگذاری نکرده است که شایسته‌ی تقدیر و تحسین است. می‌توان گفت که این کتاب اولین اثر در مورد تاریخ محلی درباره‌ی گوشه‌ای از مناطق کردنشین است. بنابراین دارای ارزش تاریخی بسیار زیادی است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران