بازمانده‌هایی از فرهنگ دوران جاهلی در تمدن اسلامی

بازمانده‌هایی از فرهنگ دوران جاهلی در تمدن اسلامی
پدیدآوران	وسترمارک، ادوارد (نویسنده) بلوکباشی، علی (مترجم)
ناشر	فرهنگ جاوید
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۶ش
موضوع	آفریقا‌ی شما‌لی‌ فرهنگ‌ عا‌مه‌,خا‌ورمیا‌نه‌ فرهنگ‌ عا‌مه‌,جا‌دوگری (اسلام‌),تمدن‌ اسلامی‌,اسلام‌
کد کنگره	‏GR ۳۵۳/و۵ب۲

بازمانده‌هایی از فرهنگ دوران جاهلی در تمدن اسلامی تألیف ادوارد وسترمارک (1862- 1939م)، مترجم علی بلوکباشی، اشاره به رفتارهای فرهنگی ذهنی و عملی گروه هایی از مردم، به ویژه بربرها در کشور مراکش دارد که با وجود اسلام آوردن و مسلمان شدن، هنوز پاره‌ای از لایه‌های فرهنگی شرک و کفر دوره‌ی جاهلی در فرهنگ اسلامی‌شان جای گرفته است.

گزارش کتاب

ادوارد الکساندر وستر مارک (1862- 1939)، فیلسوف، جامعه شناس، انسان شناس و فولکورشناس فنلاندی در هلسینگفورس فنلاند که امروزه هلسینکی نامیده می شود، به دنیا آمد. وی در سال 1890 از دانشگاه هلسینگفورس در رشته فلسفه و جامعه شناسی درجه دکتری گرفت و در همان سال به استادی جامعه شناسی آن دانشگاه منصوب شد. از سال 1906 تا 1918 در مقام استادی فلسفه‌ی اخلاق در همان دانشگاه تدریس می کرد. او از چند دانشگاه بزرگ و معروف اروپایی، از جمله دانشگا های ابردین، گلاسگو اوپسالا درجه‌ی افتخاری علمی و دکتری دریافت کرد. وستر مارک از سال 1904 تا 1907 در دانشگاه لندن جامعه شناسی تدریس می کرد، و از 1907 تا 1930 هم منصب پروفسوری جامعه شناسی آن دانشگاه را برعهده داشت. شاگردان نام آوری را در دانشگاه‌های مختلف اروپایی تربیت کرد که در میان آن ها اندیشمندان برجسته‌ی جهانی نیز وجود دارند. وستر مارک از نخستین دانشمندان جامعه شناسی بود که به پژوهش‌های میدانی درکنار مطالعات تحقیقات کتابخانه‌ای روی آورد. او یک دوره‌ی سی ساله از عمر خود را در پژوهش‌های میدانی گذراند که نه سال از آن فقط در کشور مراکش گذشت. کار پروهشی او در مراکش بیش تر در زمینه‌ی دین و عقاید و مناسک مذهبی و اعمال جادویی مردم مراکش، به ویژه مردم قبایل بربر که جمعیت بزرگی از آن سرزمین را تشکیل می داد، متمرکز شده بود. ادوارد وسترمارک در پژوهش‌های میدانی خود کوشید تا به شماری از سنت‌های کهن قبیله‌ای و رفتارها و باورها و اعمال شرک آمیزی دست یابد که پس از ورود و گسترش اسلام در سرزمین های آفریقایی و گرویدن آفریقایی‌های کافر، به ویژه بربرها به اسلام، هنوز میان آن ها بازمانده، یا با سنت‌های مذهبی دین جدیدشان، اسلام در آمیخته شده بودند. وستر مارک دانشمندی تیزبین و روشن اندیش و در پاره‌ای از مسائل اجتماعی نظریه پرداز بود. او به چند زبان تسلط کامل داشت. و با بیش تر آثار کهن و جدید آشنایی داشت و نوشته‌های قدما و تالیفات معاصران خود را به زبان های اصلی آن ها خوانده بود. او در تالیفاتش از مجموعه‌ی منابعی که به نحوی به موضوع کار و تحقیقش مربوط می‌شد، بهره می گرفت. از نظر وسترمارک علم جامعه شناسی موضوعی بود در تبیین و تحلیل پدیده‌های اجتماعی و دریافتن و نشان دادن چگونگی و چرایی به وجود آمدن آن ها. کتاب ها و مقالات علمی - تحقیقی فراوانی در موضوع های گوناگون از وی به جا مانده است. از وستر مارک تاکنون اثری به فارسی ترجمه نشده است. کتاب حاضر نخستین کتابی است که از او به فارسی برگردانده شده است. منظور نظر وستر مارک در این تحقیق و نوشته اشاره به رفتارهای فرهنگی ذهنی و عملی گروه هایی از مردم، به ویژه بربرها در کشور مراکش است که با وجود اسلام آوردن و مسلمان شدن، هنوز پاره‌ای از لایه‌های فرهنگی شرک و کفر دوره‌ی جاهلی در فرهنگ اسلامی شان بازمانده است. محتوای این کتاب مجموعه‌ی درس گفتارهایی است که ادوراد وستر مارک از اثر دوجلدی خود به نام آیین و باور در مراکش (1926) برگزیده بود و در دانشگاه لندن برای دانشجویان بیان می داشت. این کتاب یکی از امهات کتب کلاسیک جهان و از معتبرترین منابع تحقیقی - تطبیقی مورد استفاده و استناد همه‌ی دین پژوهانی است که در زمینه‌ی مردم نگاری دین و مذهب، فرهنگ شناسی عرفی مردم، و فرهنگ عامه شناسی در جوامع اسلامی و ایران تحقیق می کنند. این کتاب نتیجه‌ی پژوهش‌های میدانی و کتابخانه‌ای طولانی مدت نویسنده در فرهنگ رفتاری و عقاید و باورها و مناسک دینی - سنتی مردم مراکش، و به ویژه مردم قبایل بربر مراکش است که در زندگی روزمره‌ی خود به کار می برده اند. نویسنده با مهارت تمام و نگرش دوگانه‌ی جامعه شناسانه و انسان شناسانه، همسانی ها و آمیختگی‌های فرهنگ این مردم نومسلمان را در برخی عرصه‌های رفتاری و اعتقادی و مناسکی با پاره‌ای از عناصر بازمانده از فرهنگ شرک آمیز اقوام و قبایل روزگاران پیشین یا دوره‌ی جاهلی در فرهنگ و زندگی روزانه‌ی آن ها به دست داده است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران