اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی
| نام کتاب | اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | مباحثی از نظام دفاعی اسلام: اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی |
| پدیدآورندگان | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. نمایندگی ولی فقیه. پژوهشکده تحقیقات اسلامی (تهيه کننده)
محمدیان، مرتضی (نويسنده) کمیلی خراسانی، محمدصالح (نويسنده) آخوندی، مصطفی (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 147/2 /آ3الف6 |
| موضوع | جهاد
علوم نظامی - جنبههای مذهبی - اسلام فقه - اصطلاحها و تعبیرها |
| ناشر | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نمايندگی ولی فقيه، مرکز تحقيقات اسلامی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | 12645 |
معرفى اجمالى
«اصطلاحات نظامى در فقه اسلامى»، اثر آقايان مصطفى آخوندى، مرتضى محمديان و محمدصالح كميلى است كه در آن، نويسنده واژه‌ها و اصطلاحات مربوط به جهاد و دفاع و نيز واژگان نظامى مطرح‌شده در منابع فقهى را از نظر لغوى و اصطلاح علم فقه به‌صورت مستند با استفاده از منابع متعدد فقهى و... بر طبق حروف الفباى فارسى توضيح داده است.
ساختار
كتاب حاضر، از مقدمه «مركز تحقيقات بنيادين وابسته به مركز تحقيقات اسلامى نمايندگى ولى فقيه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامى» و متن فرهنگ‌نامه تشكيل شده است.
نويسندگان از شيوه الفبايى براى سامان دادن به كتابشان استفاده كرده و هدفشان آشناكردن پژوهشگران با اصطلاحات فقهى جهاد و دفاع و نيز واژگان نظامى مطرح‌شده در منابع فقهى بوده است.
زبان و ادبيات اين اثر، رسا و شيواست. نويسندگان از منابع مهمّ و متعددى (74 منبع عربى و فارسى) از آثار علمى انديشمندان قديم و جديد براى توليد اثر حاضر بهره برده‌اند.
گزارش محتوا
درباره محتواى اين اثر، چند نكته گفتنى است:
1. در مقدمه «مركز تحقيقات بنيادين وابسته به مركز تحقيقات اسلامى نمايندگى ولى فقيه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامى» - كه زمان و مكان و مشخصات نگارش آن معين نشده - بر چند نكته تأكيد شده است:
يك- اسلام همچنان كه در عرصه‌هاى سياست و اقتصاد و اخلاق از نظام‌هاى مستقلى برخوردار است، در زمينه جنگ و دفاع نيز داراى نظام است. در اين نظام، مؤلفه‌هايى مانند ماهيت، اهداف، شرايط و قوانين و مقررات جنگ و صلح، عوامل پيروزى و شكست، وظايف و ويژگى‌هاى فرماندهان و نيروها و بسيارى از مسائل دفاعى وجود دارد.
دو- آنچه شايسته و بايسته است، پژوهش درباره اين مؤلفه‌ها و تدوين نظام دفاعى اسلام است كه برخى كارشناسان برجسته نظامى معاصر با نگارش كتاب‌هايى درباره فرماندهى و مديريت نظامى پيامبر(ص) و حضرت على(ع) نخستين گام‌ها را در اين راه برداشته‌اند...
سه- در نخستين سال‌هاى جنگ، مركز تحقيقات اسلامى سپاه، مأموريت يافت به اين مهمّ بپردازد. در پى اين مأموريت كار تدوين نظام دفاعى اسلام در گروه تاريخ اسلام شروع شد. اين گروه در ابتدا جوانب مختلف جنگ‌هاى دوران پيامبر(ص) و حضرت على(ع) را مورد مطالعه و بررسى قرار داد؛ سپس اطلاعات گردآورى‌شده با حضور برخى فرماندهان نظامى سپاه و نيز استاد محقق سيد جعفر مرتضى عاملى موضوع‌بندى شد. تهيه هزاران فيش و تدوين جزوه‌هايى حاصل كار آن گروه بود. با گسترش مباحث مديريتى با نام «مديريت نظام دفاعى اسلام»، در معاونت تحقيقات بنيادين، اين مركز شكل گرفت كه مأموريت آن، در پژوهش و تبيين مسائل دفاعى و ابعاد گونه‌گون جهاد و دفاع با استفاده از منابع اسلامى منحصر گرديد... كتاب حاضر برى آشنايى با اصطلاحات فقهى جهاد و دفاع و نيز واژگان نظامى مندرج در منابع فقهى نگارش يافته است (ر.ك: مقدمه كتاب، ص8).
2. نويسندگان فرهنگ الفبايى اصطلاحات را با «إثخان في الأرض» شروع كرده (متن كتاب، ص9) و... و با واژگان ديگرى چون «رباط» (همان، ص64) و... ادامه داده و با «هدم حصون» (همان، ص125) پايان داده‌اند.
3. نويسندگان در مورد «إرجاف» نوشته‌اند: «... در اصطلاح اخبار دروغى را گويند كه به هدف ايجاد فتنه و اضطراب در شرايط خاصّ سياسى - اجتماعى در بين مردم پخش مى‌شود. قرآن مجيد مى‌فرمايد «لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لاَ يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلاَّ قَلِيلاً» (احزاب: 60). در تفسير قمى در ذيل اين آيه از امام معصوم چنين نقل شده است: اين آيه درباره عده‌اى از منافقان كه در مدينه زندگى مى‌كردند نازل شد. آنان همواره به رسول خدا(ص) زخم زبان مى‌زدند و چون آن جناب مى‌خواست به جنگى برود در بين مسلمانان انتشار مى‌دادند كه باز هم مرگ و اسيرى...» (همان، ص12).
4. نويسندگان در مورد «باغى» نوشته‌اند: در اصطلاح باغى به كسى گفته مى‌شود كه از اطاعت امام عادل و برحقّ سرپيچى نمايد و بر ضدّ او خروج كند. سرپيچى از اطاعت حاكم عادل شرط بغى است و فرقى ندارد كه حاكم عادل، امام معصوم باشد يا نايب امام باشد از قبيل مجتهد جامع الشرايط (ولايت فقيه) شرط مهم عدالت رهبر است.... (همان، ص28).
5. نويسندگان در مورد «شهيد» نوشته‌اند: در اصطلاح به مسلمانى كه بنا به دستور پيامبر(ص) يا امام(ع) يا نايب امام، در جنگ شركت كرده و در مسير جنگ يا در معركه كارزار كشته شده و نيز به مسلمانى كه در زمان غيبت امام(ع) در جهاد دفاعى شركت كرده و كشته شده، شهيد مى‌گويند... (همان، ص79).
6. همچنين نويسندگان در مورد «قاسطين» چنين نوشته‌اند: در اصطلاح واژه قاسطين به جبهه معاويه و پيروان او گفته مى‌شود كه با حضرت على(ع) مخالفت كرده و از امام حقّ منحرف شدند و ظالمانه به جنگ با آن حضرت برخاستند و نبرد صفين را به راه انداختند (ر.ك: همان، ص99).
7. همچنين نويسندگان در مورد «مرابطه» چنين نوشته‌اند: مرابطه در اصطلاح فقها عبارت است از نگهبانى جهت محافظت از مرزهاى كشور اسلامى. مرابطه عملى است مستحبّ، هرچند در زمان غيبت امام باشد و كسى كه خودش نمى‌تواند برود مستحبّ است كه اسب خود را براى مرابطين بفرستد... (ر.ك: همان، ص114).
وضعيت كتاب
براى كتاب حاضر، فقط فهرست تفصيلى مطالب (مقدمه كتاب، ص3-6) و فهرست منابع (متن كتاب، 126-128) تنظيم شده و فهرست‌هاى فنى ديگر نيامده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور