تفسير غريب ما في كتاب سيبويه من الأبنية
| تفسير غريب ما في كتاب سيبويه من الأبنية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابو حاتم سجستانی، سهل بن محمد (نويسنده) دالی، محمد‌احمد (محقق) |
| ناشر | دار البصائر |
| مکان نشر | سوریه - دمشق |
| سال نشر | 1422ق - 2001م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /س3ت7 6141 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تفسير غريب ما في كتاب سيبويه من الأبنية، اثر ابوحاتم سهل بن محمد سجستانی (165- 255ق)، کتابی است در تفسیر و توضیح ابنیه و کلمات غریب و دیریاب «الكتاب» عمرو بن عثمان بن قنبر سیبویه (140-180ق)، دانشمند و نحوى مشهور ایرانى و پیشواى مکتب نحوى بصره که با تحقیق محمد احمد دالی منتشر شده است.
سیبویه در کتاب خود، باب‌هایی را در بناهای اسماء، صفات و افعال عربی آورده و به ذکر بناهای ثلاثی و رباعی اسامی و صفات و زوائد آن و بناهای اسامی و صفات خماسی و زوائد و نیز بناهای افعال ثلاثی و رباعی و زوائد آن، پرداخته است و علما و نحویان بسیاری به تفسیر و توضیح این ابنیه، پرداخته‌اند که سجستانی در اثر حاضر، از جمله آنها می‌باشد[۱].
ابوحاتم ابنیه‌ای که در کتاب سیبویه آمده - که عدد آن به 610 بنا می‌رسد - را بدون در نظر گرفتن ترتیب خاصی، در کتاب خود آورده است. وی نه آن‌چنان که ابن سراج، سیرافی، زبیدی و اعلم که ابنیه را مانند آنچه سیبویه در کتاب خود آورده، ذکر نموده و نه همانند عطار در «مختصر الجواليقي من كتابه»، ابن دهان و سخاوی، آنها را بر اساس ترتیب حروف هجایی، آورده است؛ مثلا کلماتی مانند: خدل، حلبلاب، جحجبي، الحذرية، القندويل، الرعشن و... را در موضع واحدی ذکر کرده است. همچنین برخی از افعال را در اثنای ذکر اسماء، آورده است؛ به‌عنوان مثال، کلماتی مانند: يستعور، قبعثری، طرمساء، ميلع، کعسب، عرنقصان و... را باهم ذکر کرده است[۲].
این در حالی است که مراعات برخی امور، در منهج و روش وی، دیده می‌شود؛ به‌عنوان مثال، برخی از الفاظی که وزن یکسانی دارند، در یک موضع ذکر شده است، مانند: الإعصار، الإسنام، الإمخاض، الإخريط، الإصليت، أسكوب، أملود، أسحلان، إربيان و... و یا اینکه در قسمتی از کتاب، به نام «بابا من الفعل»، افعال رباعی را ذکر نموده و پس از آن، اسمای رباعی را آورده است[۳].
وی سعی کرده است پس از ذکر بنای کلمات، آنها را به‌واسطه یک کلمه، دو کلمه و گاهی بیشتر از آن، تفسیر و معنا کند، مانند:
- الجرول: الحجر؛
- جنعدل: غليظ، شديد؛
- العثول: الشيخ الثقيل المسترخي[۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه تحقیق.