از تاریخ روابط ادبی بدخشان با هندوستان

تاریخ روابط ادبی بدخشان با هندوستان
پدیدآوران	حبیبوف، امیربیگ (نویسنده) واعظی، حمزه (نویسنده) بیضایی، احمدنجیب (مترجم)
ناشر	انتشارات امیری
مکان نشر	کابل
سال نشر	۱۳۹۷
کد کنگره	‏

تاریخ روابط ادبی بدخشان با هندوستان تألیف حمزه واعظی، امیربیگ حبیبوف؛ مترجم احمدنجیب بیضایی؛ آنچه پیش رو دارید محیط ادبی سده های شانزده، هفده و هجده بدخشان و روابط آن با محیط ادبی فارسی زبان هندوستان را مورد تحقیق و بررسی قرار داده است.

گزاش کتاب

موضوع روابط تاریخی و مدنی جهان در زمان ما از اهمیت به سزایی برخوردار است و در عین زمان یکی از موضوعات تحقیقی و کار علمی، مناسبات و همکاری بین المللی می باشد. این همکاری در تمام دوره های تاریخی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و نقش برازنده ای را بازی نموده است. روابط مدنی و علمی در میان مردمان جهان مخصوصا در زمان ما گسترش و توسعه ی بیشتری پیدا کرده و در سطح جهان جایگاه مهمی را احراز می نماید. بنابراین، کار روی روابط مدنی و ادبی ماوراء النهر و بدخشان با ادبیات فارسی هندوستان در سده های 16، 17 و 18 نیز دارای اهمیت ویژه ای می باشد. زیرا ادبیات فارسی هندوستان با ادبیات فارس و تاجیک قرابت خیلی نزدیک داشته و بر اساس همین ادبیات به میان آمده است. از آن جایی که ادبیات فارسی هندوستان و ادبیات فارس و تاجیک با یک زبان و با یک شکل و نوع دیرینه ی ادبی عرض وجود کرده اند، کار روی آن تا اندازه ای به کار در مورد ادبیات سده های 16و 17 و 18 تاجیک یاری می رساند.

بدخشان سرزمین بلندترین کوهسار دنیا می باشد. در دامنه ی هر کوه و ساحل او مردمان دارای زبان های مختلف، عرف و عادات و طرز زندگی مخصوص خودشان بوده و آن را از گذشته تا زمان ما نگاه داشته اند. بر اساس منابع تاریخی و ادبی، آخرین پادشاهان بدخشان دوام سلاله ی خود را بیشتر از 3 هزار سال می دانند. تا سال های پسین، زندگی بیشتر از 50-40 نفر در یک خانواده، نمایان گر حفظ رسوم و عادات و زبان های خیلی قدیم شغنانی، واخانی، اشکاشمی، منجی و یزغلامی می باشد. عنعنه های مدنی و هنردوستی نیز از خصوصیات برجسته ی مردمان آنجاست. ادبیات شفاهی مردم، هم به زبان فارسی و هم به زبان های محلی در آن ولایت، به درجه ی معینی پیشرفت نموده است. سرودسرایی، رقص و بازی، مطربی و هنرمندی های دیگر، وظایف دوست داشتنی اهالی آن دیار است. اما ادبیات خطی و شعر و شاعری در این سرزمین به تاریخ عمومی ادبیات فارس و تاجیک هم خوانی دارد.

بدخشان از نظر جغرافیایی و واحد اداری تاریخ خیلی قدیمی دارد که در این باره سرچشمه های زیاد تاریخی و ادبی معلومات داده اند. ولی تنها همین قدر باید گفت که بدخشان نسبت دوری و موقعیت جغرافیایی خاص - موقعیتش در بین سلسله کوه ها- دارای ویژه گی های خاص خود می باشد. از این معلومات برمی آید که بدخشان تا قرن 15 یک ولایت مستقل بوده و حاکمیت سیاسی خود را داشته است. از اینجا دانسته می شود که این استقلالیت باعث شده تا در دربار حاکمان و شهر و دهات آن ولایت، شاعران و فاضلان نیز عمر به سر برده و حوزه های ادبی آن سرزمین را تشکیل دهند. از سوی دیگر در سرزمین هندوستان، پس از تشکیل دولت بزرگ تیموریان، محیط ادبی آن چنان قوت گرفت که اکثر شاعران و فاضلان ایران، خراسان، ماوراء النهر، افغانستان و دیگر جاها بویژه بدخشان را راهی هندوستان کرد. چون راه تجارتی و رفت و آمد از بدخشان مخصوصا به هندوستان نسبت به ولایت های دیگر نزدیک بود و این نزدیکی نیز یکی از اسباب پیدایش روابط اقتصادی و مدنی بین بدخشان و هندوستان گردیده بود. در نتیجه ی همین مناسبات نزدیک بود ک در زبان های پامیری بدخشان برخی کلمات و نام های اشیا به نظر می رسند که از زبان های هندوستانی گرفته شده اند. علاوه بر آن این مناسبات، برای تأمین روابط ادبی و مدنی بین هندوستان و بدخشان زمینه ساز خوبی بوده است. در بین اهالی بدخشان، به کارگیری لباس های قشنگ و زیبای هندوستانی، شنیدن موسیقی هندوستانی، در فلکور مردم، توصیف مردم هندوستان، در زبان های هندوستانی موجودیت کلمات و عبارات فارسی و مثل این‌ها گواه زنده ی روابط نزدیک و همیشگی این دو سرزمین بوده است. پیدایش سبک هندی، تذکره نویسی، پیدایش داستان های دل انگیز، قصه ها و حکایت های دل فریب، غزل های شیرین و اشعار شورانگیز، نتیجه ی گسترش و پیشرفت محیط ادبی از هندوستان به بدخشان بوده است. در این کتاب تنها محیط ادبی سده های شانزده، هفده و هجده بدخشان و روابط آن با محیط ادبی فارسی زبان هندوستان مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران