مشکاة الشريعة في شرح تحرير الوسيلة
مشكاة الشريعة في شرح تحرير الوسيلة، تألیف پژوهشگر معاصر، سید ضیاء مرتضوی (متولد 1337ش)، توضیحات و شرحی غیر مزجی و استدلالی بر کتاب حجّ از (تحرير الوسيلة نوشته امام خمینی) است. یادآوری: این نوشتار، گزارشی توصیفی و معرفی اجمالی کتاب است و داوری درباره مطالب آن را باید از صاحب‌نظران پرسید.
| مشکاة الشريعة في شرح تحرير الوسيلة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مرتضوی، ضیاء (نويسنده)
خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران (نويسنده) مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) (سایر) |
| عنوان‌های دیگر | تحریر الوسیلة. برگزیده. شرح ** کتاب الحج |
| ناشر | مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی(س) |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1390ش - 1432ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار و محتوا
اثر حاضر، فقط شامل شرح تحرير الوسيلة از آغاز کتاب حجّ تا مسئله 65 است و هنوز کامل نشده و تنها حدود یک‌پنجم مطالب متن اصلی توضیح داده شده است. تعریف لغوی و اصطلاحی حجّ، اهمیت آن در قرآن و سنت، وجوب و فوریت حجّ، شرائط وجوب حَجّة الاسلام، برخی از مسائل مهمّ این کتاب است.
هدف و روش
نویسنده، در مقدمه مفصل خودش، ادوار اجتهاد در تاریخ فقه شیعه را به 8 دوره تقسیم کرده است:
- روزگار تشریع؛
- دوره تدوین و جمع‌آوری؛
- دوران گسترش اجتهاد؛
- زمانه تقلید و توقف؛
- هنگامه گشایش و پیشرفت؛
- برهه گسترش، مقایسه و باب‌بندی؛
- زمان اتقان و شکوفایی؛
- عصر امام خمینی. سید ضیاء مرتضوی، 6 ویژگی برای این دوران برشمرده است:
- تأکید بر کامل بودن تشریع اسلامی و استنتاج از آن؛
- تأکید بر جامعیت و جاودانگی احکام اسلامی؛
- تأکید بر نقش فقه در میدان عمل و کاربردی‌سازی آن؛
- ارتباط متقابل فقه و نظام اسلامی در جوانب گوناگون زندگی؛
- تأکید بر بهره‌گیری از روش اجتهادی صاحب جواهر؛
- تأکید بر گشودگی باب اجتهاد، زایندگی و پویایی فقه و تأثیر زمان و مکان بر آن[۱].
- ناشر (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره))، با اشاره به اهمیت فقهی و کاربردی کتاب تحرير الوسيلة افزوده است: این مؤسسه، نشر شروح و حواشی دانشمندان محقق بر آن را برعهده گرفت و کتاب مشكاة الشريعة في شرح تحرير الوسيلة، یکی از شروح استدلالی بر تحرير الوسيلة است که هنوز تمام نشده است[۲].
- سید ضیاء مرتضوی یادآور شده است که کتاب حاضر، شرح کتاب حجّ (تحرير الوسيلة نوشته امام خمینی) است که آن را محور دروس فقهی خود در حوزه علمیه قم قرار داده‌ام و چون امام خمینی بحثی استدلالی درباره حجّ ندارد، برای توضیح مطالبش به مباحث (تحرير الوسيلة بسنده کرده و برای تکمیل مطلب از تعلیقات ایشان بر العروة الوثقی و احیاناً برخی کتاب‌های دیگرش استفاده شد[۳].
نمونه مباحث
مقصود از استطاعت به معنای وسیع شرعی آن، توانایی و قدرت مالی، سلامت و نیروی بدنی و امکان حرکت و باز بودن راه و وسعت وقت به اندازه نیاز است. گفتار اجمالی در مورد آن، بر طبق قرار دادن ملاک عناوین عرفی در موضوعات احکام آن است که استطاعت و تمکن عرفی است و این عرف است که معین می‌کند که شخص، مستطیع و متمکن است و سفر باعث حرج نیست؛ مگر آنکه از سوی شارع توسعه یا تضییقی وارد شود و مثلا حج با مالی که از دیگری رسیده (در صورت بذل و بخشش)، واجب شود و این شاخص (عرفی بودن استطاعت و تمکن)، معیاری کلی است که می‌توان در این مسئله و در تمامی فرع‌های فراوانش - که در بین فقیهان مسلمان از آغاز تاکنون بحث شده - مطرح کرد[۴].
تاریخ تألیف
شارح، نگارش کتاب حاضر (جلد اول از شرح کتاب حجّ تحرير الوسيلة) را در تاریخ 20 بهمن 1386ش، به پایان رسانده است[۵]. همچنین او از نگارش مقدمه این اثر در تاریخ 12 شهریور 1390ش، فراغت یافته است[۶].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.