دین ملک طاووس، یزیدی‌ها و جهان معنوی آن‌ها
| دین ملک طاووس، یزیدی‌ها و جهان معنوی آن‌ها | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | آساطوریان، گارنیک (نویسنده)
آراکلوا، ویکتوریا (نویسنده) طهماسبی، آرش (مترجم) |
| ناشر | نشر فرهامه |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۷ |
| شابک | 3-09-8284-600-978 |
| کد کنگره | |
دین ملک طاووس، یزیدی‌ها و جهان معنوی آن‌ها تألیف گارنیک آساطوریان- ویکتوریا آراکلوا؛ ترجمه آرش طهماسبی، کتاب حاضر تلاشی است محققانه در جهت شناخت همه‌ی جانبه‌ی قوم یزیدی‌ها از دیدگاه تاریخی - جغرافیایی، زبان شناسی و دینی - فرهنگی، تا زمانی که مطالعات معتبر دانشگاهی درباره‌ی یزیدی‌ها صورت نگرفته باشد. اثر پیش رو به بازشناسی هویت تاریخی و فرهنگی این قوم پرداخته و نقاط تلاقی و اشتراک فرهنگی میان ما و آن‌ها را نشان می دهد و از طریق بازنمایی جهان بینی آن ها، فرهنگ کمتر شناخته‌ی شده‌ی یزیدی و زمینه‌های تاریخی موجد آن را بیان می کند.
ساختار
کتاب در دو بخش و هفت فصل به نگارش درآمده است. بخش نخست: خدای یگانه و تثلیث یزیدی
فصل اول: خدای یگانه
فصل دوم: ملک طاووس: پیشوای تثلیث
فصل سوم: شیخ عدی
فصل چهارم: سلطان یزید
بخش دوم: گروه خدایان یزیدی و ویژگی های آن ها
فصل پنجم: خدایان کهتر، قدیسان و مردان روحانی یزیدی ها
فصل ششم: جلوه‌های طبیعت و اجرام سماوی در سنت یزیدی
فصل هفتم: التقاط گرایی (آمیغ گرایی) مذهب یزیدی
گزارش کتاب
مردمانی که به نام یزیدی‌ها شناخته می شوند، در پهنه‌ی جغرافیایی وسیعی از شمال عراق و سوریه گرفته تا شرق ترکیه، ارمنستان و گرجستان گسترده شده اند و معمولا یکجانشین هستند، گرچه به قبایل کوچ روی متعددی هم تقسیم شده اند. تقریبا تمامی جمعیت یزیدی ترکیه که پیش از این در اقامتگاه‌های کوچک و محدود در مراکز روستایی زندگی می‌کردند، به سوریه یا آلمان و سایر کشورهای اروپای غربی مهاجرت کردند. ظهور جوامع یزیدی در روسیه نتیجه‌ی مهاجرت اقتصادی از ارمنستان و گرجستان در دهه‌ی 1990، بعد از فروپاشی اتحاد شوروی و آغاز بحرانی ترین شرایط اقتصادی جمهوری های تازه استقلال یافته‌ی نواحی ماورای قفقاز بود. جمعیت کل یزیدی‌ها را فقط می توان تخمین زد. یزیدی‌ها با نوع خاصی از گویش کردی شمالی (کرمانجی) صحبت می کنند که خودشان آن را یزدکی یعنی زبان یزیدی می نامند. از لحاظ دینی، یزیدی‌ها محصول محیط غیر جزمی خاور نزدیک هستند. عمیقا ریشه در شکلی از تصوف دارند، اما عناصر متعددی از مسیحیت، مکتب گنوسی، آیین‌های کافرکیشی محلی و غیره را نیز در خود گرد آورده اند. به علت ویژگی منحصر به فرد مذهب شان غالبا به طور سنتی کافرکیشی (پاگان)، مرتد یا شیطان پرست محسوب می شوند و از این رو قرن‌ها هدف تعقیب و آزار از سوی جوامع افراطی مسلمان منطقه بوده اند. بنابراین، به نظر می رسد تقریبا در تمام طول تاریخ خود این مردمان سرسخت و شجاع ذره‌ای از پایمردی خود نکاسته و تقریبا در کشاکش دائمی برای بقا در میان همسایه‌های کرد و ترک خود بوده اند.
این گروه بسته و منزوی که از داشتن متون مقدس خود محروم بوده است، سنت شفاهی غنی و چند وجهی خود را گسترش داده است که ضمن تثبیت سنت مذهبی، در حال حاظر تنها منبع معتبر برای تحقیق یزیدی‌ها می‌باشد. کتب به اصطلاح مقدس یزیدی‌ها به نام کتاب جلوه و مصحف رش (کتاب سیاه) که بعدها تدوین شده اند، همچنان مایه هایی از مذهب راستین و سنت این قوم را در خود حفظ کرده اند. این متون مختصر که بیشتر حاوی سنت شفاهی مذهبی هستند تا اطلاعاتی در مورد دانش مقدس یزیدی، به تدریج به بخشی از سنت تبدیل شده اند و اکنون از سوی خود یزیدی‌ها به عنوان نوشته هایی مقدس نگریسته می شوند.
مرکز دینی اصلی یزیدی‌ها در دره‌ی لالش، ناحیه‌ی شیخان (شمال عراق) واقع شده است؛ جایی که پرستشگاه‌های بیشتر قدیسین و چهره‌های مذهبی یزیدی‌ها در آن قرار دارد. اینجا همچنین مرکز آموزشی سنن یزیدی هم محسوب می‌شود. مرکز جلوس رهبر روحانی یزیدی‌ها که با لقب میر شناخته می‌شود، نزدیک روستای بدره است.
دین ویژه‌ی یزیدی‌ها یکی از رازآمیزترین پدیده‌های محیط غیر جزمی خاور نزدیک است که خیلی کم مورد مطالعه قرار گرفته است. اما رفته رفته طی سه دهه‌ی اخیر نظر بسیاری از پژوهشگران مطالعات دینی را به خود جلب کرده است. علی رغم اشارات متعدد سیاحان، مسیونرهای مذهبی، افسران نظامی و محققان به وجود این مردم اسرار آمیز و برخی صفات و آداب و رسوم خاص ایشان، پژوهش های بنیادینی در خصوص تاریخ و مذهب یزیدی‌ها کم و بیش از حدود دهه‌ی 1970 آغاز شد. ماهیت بسته‌ی این اجتماع غریب و دشواری‌ها در تفسیر سنت شفاهی مذهبی آن‌ها - یعنی اولین منبع مطالعه‌ی سنن این قوم - هنوز مانعی جدی بر سر راه پژوهشگران این عرصه است. با وجود این، ترجمه و انتشار جاری دانش شفاهی دینی یزیدی ها، تفسیر و حاشیه‌نویسی مناسب در مورد آن - توسط خبرگان سنتی و پژوهشگران امور مربوط به یزیدی‌ها - درک تدریجی ضروریات آموزه‌ی دینی پیچیده‌ی آن‌ها را میسر ساخته است.
در کتاب حاضر منحصرا به اصول بنیادین هویت یزیدی، یعنی دین شان یا به طور دقیق تر حلقه‌ی خدایان (پانتئون) مردم یزیدی در ابعاد مختلف آن، پرداخته شده است. ایده‌ی یک خدا و تجلی های گوناگون او، ربانیت یزیدی ها، قدیسان، متولیان مقدس و شخصیت‌های روحاین که همگی هدف بلند مدت نویسنده دراین کتاب هستند. این اثر به مثابه‌ی یک پژوهش اصیل و دست اول اساسا بر پایه‌ی متون یزیدی و منابع جمع آوری شده توسط نگارندگان هنگام فعالیت میدانی شان در جوامع یزیدی نشین ارمنستان، گرجستان، روسیه و ترکیه در طول 14 سال اخیر شکل گرفته است. در واقع، آنچه در این کتاب آمده، متون کلیدی یزیدی‌ها در مورد دنیای معنوی و جهان بینی شان هست که برای اولین بار به خط و زبان انگلیسی و در اینجا به فارسی برگردانده شده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران