موسوعة مصطلحات ابن خلدون و الشريف علي محمد الجرجاني
| نام کتاب | موسوعة مصطلحات ابن خلدون و الشریف علي محمد الجرجاني |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | عجم، رفیق (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | D 16/7 /ع3م8 |
| موضوع | ابن خلدون، عبد الرحمان بن محمد، 732 - 808ق. - اصطلاحها و تعبیرها
جرجانی، علی بن محمد، 740 - 816ق. - اصطلاحها و تعبیرها علوم - اصطلاحها و تعبیرها |
| ناشر | مکتبة لبنان ناشرون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 2004 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE3357AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
موسوعۀ «مصطلحات ابن خلدون و شريف»، على محمد جرجانى فرهنگ اصطلاحات علوم اسلامى است كه توسط دكتر رفيق عجم در سال 1422 هجرى قمرى تدوين شده است.
رفيق عجم با توجه به تبحر خاص دو دانشمند اسلامى قرن هشتم هجرى؛ يعنى ابن خلدون و شريف جرجانى در علوم مختلف به اين نتيجه رسيده است كه استخراج اصطلاحات و تعاريف آنها كه در آثار گوناگون خود ارائه كرده‌اند، مى‌تواند مرجع مهم و قابل توجهى براى محققين و پژوهشگران علوم اسلامى باشد، فلذا كتابى را كه شامل دو بخش مجزّا مى‌باشد، به همين منظور تأليف نموده است. دكتر رفيق عجم همين كار را در مورد آثار غزالى نيز قبل از كتاب انجام داده است.
ساختار و گزارش محتوا
كتاب حاضر همان طور كه گفته شد، در دو بخش كه بخش اول مربوط به موسوعۀ اصطلاحات ابن خلدون و بخش دوم آن موسوعۀ اصطلاحات شريف على محمد جرجانى مى‌باشد، تنظيم گرديده است.
دكتر رفيق عجم در ابتدا در سدد شناسائى ابن خلدون برآمده و با معرفى زندگينامه و آثار وى اشاره‌اى به احاطۀ اين شخصيت علمى مهم در علوم مختلف اعم از فلسفه، لغت، تاريخ و... دارد.
ابن خلدون را كه پايه‌گذار علم جامعه‌شناسى و تاريخ دانسته‌اند و شاهكارهاى او را در اين بخش تمام كسانى كه بعد از او آمده‌اند، مورد استفاده و تحسين قرار داده‌اند.
مقدمۀ ابن خلدون بر كتاب مهم تاريخى‌اش كه در مدت چهار سالى كه در زندان به سر مى‌برده نوشته است، در بين آثارش شهرت بسيار ويژه و جهانى دارد.
مدخل‌هايى كه مؤلف از آثار ابن خلدون استخراج كرده است، در واقع مربوط به كلمات و اصطلاحاتى مى‌شود كه او در كتاب‌هاى مختلف خود به مناسبت‌هايى اقدام به تعريف و تشريح آنها نموده است.
لكن نكته‌اى كه از نظر مطالعه‌كنندگان اين اثر دور نمى‌ماند، اين است، با اين كه ابن خلدون و مير سيد شريف جرجانى، هر دو دانشمندان بزرگ و آشنا به علوم گوناگون بوده‌اند؛ ولى كسى كه اقدام به جمع‌آورى اين اصطلاحات نموده، از چنين ويژگى‌هايى به طور كامل برخوردار نبوده است، فلذا در پاره‌اى از موارد به خطا رفته و مدخل‌هايى كه اصطلاح نيستند، را اصطلاح پنداشته است و از آنها در اين مجموعه استفاده كرده است.
نكته قابل توجه ديگر آن كه تنها ترتيب لحاظ شده، در اين كتاب مرتب‌سازى آن با حروف الفبا بوده است و اين باعث گرديده، براى پژوهشگر هيچ قانون دقيقى براى مراجعه به اين كتاب در دست نباشد كه مثلا مدخل‌هاى مربوط به فلان علم يا فلان فن تماما در اين كتاب موجوداند و به هنگام نياز با اطمينان خاطر مى‌توان به آن مراجعه كرد.
رفيق عجم در انتهاى كتاب فهرست‌هايى نيز آورده است كه استفاده از كتاب را به راحتى ممكن مى‌سازد كه عبارتند از: فهرست موضوعات و ريشۀ آنها براى نمونه وقتى مدخل اختلال العمران را آورده، ريشۀ هر دو؛ يعنى خلل و عمر را نيز متذكر شده است.
فهرست بعدى فهرست مدخل‌ها به زبان‌هاى انگليسى و فرانسوى است. آخرين فهرستى كه مؤلف آورده است، فهرست مصطلحات با آدرس آنها مى‌باشد.
بخش دوم كتاب نيز از همان ترتيب بخش اول پيروى كرده است؛ يعنى ابتدا مير سيد شريف جرجانى را معرفى كرده و با بيان زندگينامۀ وى به آثار او نيز نگاهى داشته است. اين آشنايى باعث مى‌شود تا عظمت علمى و احاطۀ وى در علوم گوناگون مشخص شود تا نياز به آوردن اصطلاحات مطرح شده، از جانب وى در يك مجموعۀ مستقل لازم شمرده شود. جرجانى از معدود كسانى است كه در هر رشتۀ علمى كه وارد شده به اندازۀ استادان و معروفين آن رشتۀ تخصصى بالا رفته و شهرت خاصى از خود برجاى گذاشته است. جرجانى در علم طب استادى است كه در حد افرادى كه تمام عمر خود را صرف طب كرده‌اند، مطرح شده است، هكذا در علوم عقلى و نقلى.
ويژگى:
ويژگى موسوعۀ شريف جرجانى اين است كه آثار وى؛ شامل منطق، علوم حديث، فقه، كلام، تصوف، طب، لغت، رياضى و نجوم مى‌شود. فلذا مدخل‌هايى كه از آثار اين شخصيت علمى كم‌نظير بدست آمده، از لحاظ تعداد بيشتر از مدخل‌هاى موسوعۀ ابن خلدون است.
مراحل فهرست‌نويسى و بيان ريشۀ اصطلاحات عينا در موسوعۀ دوم نيز توسط مؤلف تكرار شده است.
معرفى نسخه
كتاب حاضر توسط انتشارات مكتبۀ لبنان ناشرون در سال 2004 ميلادى در قطع وزيرى براى اولين بار در بيروت به چاپ رسيده است.
پیوندها
مطالعه کتاب موسوعة مصطلحات ابن خلدون و الشریف علي محمد الجرجاني در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور