قزوینی، محمد بن مبارک
| قزوینی، محمد بن مبارک | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | محمد بن مبارک قزوینی |
| نام پدر | حاجی مبارک شاه |
| ولادت | اواخر قرن نهم |
| رحلت | حدود 966ق |
| پیشه | حکیم، متکلم، طبیب، نحوی، شاعر و مترجم |
| اطلاعات علمی | |
| اساتید | |
| برخی آثار | تذکره مجالس النفائس |
محمد بن مبارک قزوینی (وفات حدود 966ق)، معروف به «حکیم شاه» و «شاه محمد بن حاجی مبارک شاه»، حکیم، متکلم، طبیب، نحوی، شاعر و مترجم بزرگ قرن نهم و دهم هجری است.
ولادت
تاریخ ولادت وی دقیقاً مشخص نیست. احتمالاً در اواخر قرن نهم ولادت یافته باشد؛ زیرا بنا به روایات، وی در سال‌های نخست قرن دهم به حدی از بلوغ فکری رسیده بود که مجلس درس «جلال‌الدین دوانی» و «صدرالدین دشتکی شیرازی» را دریافته و نام وی در ذیل شاگردان آن دو دانشمند آمده است.
تحصیل و مشاغل
قزوینی نخست در شیراز می‌زیست. اجدادش پزشک بودند و خود نیز در پزشکی دستی داشت. پس از تحصیل مراتب علمی و ادبی، به تکمیل علوم عقلیه و نقلیه پرداخت و از محضر علمای برجسته‌ای چون «میر جلال‌الدین دوانی» و نیز «صدرالدین محمد دشتکی» بهره برد. سپس مدتی در مکه ساکن گشت و با تعریف و تحسین «مولی بن المؤید» از علمای بنام دربار عثمانی، توسط «سلطان بایزید دوم» به عثمانی دعوت و پزشک خاص دربار شد.
او در ترجمه «مجالس النفائس» که در سال 927ق، به نام سلطان سلیم آغاز کرده و پس از مرگ وی در سال 929ق، به پایان رسانیده، از مصاحبت خود در سفر مصر با سلطان سلیم خان به سال 924ق، ذکری به میان آورده است. آخرین پادشاه عثمانی که حکیم شاه قزوینی، طبیب خاص وی بوده، «سلطان سلیمان» است که حکیم شاه در دوره حکومت وی بدرود حیات گفته است.
وفات
تنها کتابی که تاریخ وفات وی را سال 928ق، ذکر کرده، «هدية العارفين» است، اما با توجه به تاریخ ختم ترجمه مجالس النفائس توسط حکیم شاه، یعنی سال 929ق، تاریخ مذکور و نیز تاریخ مندرج در ذیل کتاب عقاید نسفی (920ق) درست به نظر نمی‌رسد و بنابراین باید سال 966ق را سال وفات وی دانست.
آثار
در تذکره‌ها و فهرست‌های موجود از نسخ خطی، کتب و رسالات بسیاری به نام حکیم محمد بن مبارک شاه قزوینی ثبت شده که از آن جمله است:
- جواهرنامه ؛
- ترجمه مجالس النفائس؛
- حيوة الإنسان: ترجمه حيوة الحيوان دمیری شافعی (808م)؛
- شرح ایساغوجی اثیرالدین ابهری؛
- شرح الموجز في الطب ابوالنجم بن غالب؛
- نصیحت‌نامه[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: جعفری، سمانه، صفحات بیست‌وهفت تا سی
منابع مقاله
جعفری، سمانه، مقدمه «جواهرنامه»، تألیف محمد بن مبارک شاه قزوینی، آبادان، نشر پرسش، 1394.