اختیارات بدیعی
| نام کتاب | اختیارات بدیعی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | قسمت مفردات |
| پدیدآورندگان | انصاری شیرازی، علی بن حسین (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | RS 164 /الف77 الف3 |
| موضوع | دارو شناسی - متون قدیمی تا قرن 14
گیاهان دارویی |
| ناشر | شرکت دارويی پخش رازی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1371 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12595AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى:
«اختيارات بديعى» تنها اثر باقيمانده از على بن حسين انصارى شيرازى(729-806ق) مشهور به حاج زين العطار يا زين الدين عطار است كه ابتدا در سه رساله جداگانه در ادويه مفرده، ابدال و اصلاح داروها تنظيم يافته و در سال 767ق به نام مفتاح الخزائن منتشر شده است.
مؤلف بعداً تغييراتى در كتاب داده و در سال770ق و به نام «اختيارات بديعى» به شاهزاده بديع الجمال هديه كرده است.
ساختار:
اين كتاب مشتمل است بر مقدمه و دو مقاله و خاتمه بوده است. مقدمه در بيان كليات اخذ ادويه و مقاله اول در بيان ادويه مفرده و اسامى آنها به لغت هر طايفه از طوايف و ابدال و اصلاح و منفعت و مضرات آنها است.
مقاله دوم كتاب يا اصلاً تحرير نشده و يا در گذر زمان نابود شده است.
نويسنده در مقاله اول ادويه‌ها را يكايك به ترتيب حروف الفبا از الف تا ياء بيان نموده و در هر مورد به منشأ آن (حيوانى، معدنى، نباتى) اشاره نموده و قسمت موثر هر كدام را مشخص كرده است. آنگاه به بيان خواص آنها و اين‌كه با هر كدام چه نوع دارويى مى‌سازند و در كدام بيمارى‌ها استعمال مى‌گردد پرداخته است. از موارد ديگر ذكر اشكال دارويى ادويه در آن دوران شياف، مرهم، ضماد، گرد، حب، قرص، جوشانده است.
گزارش محتوا:
كتاب اختيارات بديعى يكى از مراجع معتبر و مهم عطاران زمان خود بوده به‌گونه‌اى كه حتى حكيم مؤمن در كتاب تحفة المؤمنين كه در مذمت اين كتاب سطورى چند نگاشته از ذكر اين مطلب خوددارى نكرده است.
حاج زين العطار از آثار اطباى پيش از خود، چه كسانى كه در كتاب خود به شرح داروها پرداخته‌اند و چه كسانى كه قبل از وى كتابى خاص در اين زمينه داشته‌اند سود جسته است؛ البته اين كتابها يا ترجمه آثار پزشكان يونانى و يا كتب نويسندگان ايرانى بوده است. تقريباً در متن كتاب از نظرات متجاوز از سى طبيب استفاده كرده است، اما از دو اثر كه احتمالاً آنها را با مبناى كتاب خود قرار داده بسيار سود جسته است، گاهى عقيده يكى را بر ديگرى رجحان داده و زمانى نظر هر دو مؤلف را رد كرده و عقيده شخصى خود را ابراز داشته است. اين دو مأخذ يكى كتاب جامع و ديگرى كتاب منهاج است. همچنين در اين اثر نام جالينوس و ديسقوريدوس زياد برده شد و از كتب آنها مسلماً غيرمستقيم استفاده يشده است.
وضعيت كتاب:
كتاب اختيارات بديعى به تصحيح و تحشيه دكتر محمد تقى مير و بر اساس چهار نسخه خطى تصحيح و تحقيق شده است. دكتر مير در ابتدا مقدمه‌اى پيرامون زندگى مؤلف و كتاب او نوشته و در پايان نيز لغت‌نامهاى تدوين و تنظيم نموده است.
در ذيل بسيارى از مفردات و ادويه، محقق مطالبى بر اساس منابع ديگر افزوده و همچنين معادل انگليسى، فرانسوى و لاتين آنها را ذكر كرده است.
منابع مقاله:
مقدمه و متن كتاب
پیوندها