نیایشگاههای باستانی ایران جنوب غربی محوطه مسجد سلیمان

نیایشگاههای باستانی ایران جنوب غربی محوطه مسجد سلیمان تألیف رومن گیرشمن، ترجمه اصغر کریمی؛ این کتاب سیر تاریخی ـ دینی ایران از دوره ماد تا زمان ساسانیان را با تمرکز بر محوطه مسجد سلیمان دربر می‌گیرد.

نیایشگاههای باستانی ایران جنوب غربی محوطه مسجد سلیمان
پدیدآوران	گیرشمن، رومن (نویسنده) کریمی،اصغر (مترجم)
ناشر	مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۸
کد کنگره	‏

=ساختار

پس از پیش‌درآمد و مقدمه، متن کتاب آمده که از دو بخش و چهارده فصل تشکیل شده، و در پایان کتاب منابع مآخذ و منابع و آخذ روسی، همچنین تصاویر و طرح‌ها آمده است. عناوین فصل‌های کتاب

بخش اول

بردِنشانده

فصل اول: محوطه، وضعیت، محیط و نام محوطه، ترکیب محوطه، کاخ

فصل دوم: تختگاه مقدس، تختگاه بالایی، پلکان جنوب غربی، پلکان شمال غربی، نقش برجسته‌ای با صحنه ادای نذر شاهانه، پودیوم [فضای مقدس] [سکوی زیر محراب نیایش]، کشفیات روی تختگاه بالایی، نیایشگاه کوچک، پلکان شمال غربی. قسمت دوم، آثار کشف شده، قاب بندی شمال غربی. خاکبرداری و آزادسازی سکو

فصل سوم: صفه پائینی، معبد چهارستونی، مسجد سلیمان

فصل چهارم: تختگاه مقدس، عصر پارس، تختگاه اول. قالب بندی، پلکانها، قاب‌بندی شرقی، پودیوم و آتشگاه، آثار کشف شده در پودیوم، تختگاه مقدس، عصر سلوکی، توسعه تختگاه مقدس، پلکانها، نیایشگاه‌ها،

الف. معبد بزرگ، معبد بزرگ، معبد پیشین، هدایای نذری، نوع اشیاء نذری و مذهبی، سواران، زیورها و اشیاء آرایشی، اشیاء متنوع مفرغی، اشیاء سنگی و شیشه‌ای، کاسه و کوزه، شکل ظروف، تصاویری از آتنا،

ب. معبد هرکول، پیکره، مفرغ‌ها، مجموعه‌های مختلف، زیورها، آتنا و هرکول

ج. ساخت و ساز شمال غربی

فصل ششم: صفه مقدس، عصر پارتی

الف. معبد بزرگ: رواقها، ستونها و پایه‌ها، سرستونها، آثار کشف شده در معبد بزرگ

ب. بنای جنوبی

ج. معبد هرکول ـ ورثراغنه، پیکره، وضعیت پاها، آتشدان

فصل هفتم: صفه مقدس، عصر ساسانی، آیین زروان، کرتیر و آتروپارت، پسر مهراسپند، معبد هرکول، ورثراغنه، ریخته‌گری، صفه شماره ششم. زوال معبد هرکول، ورثراغنه، نیایشگاه غربی، صفه. زاویه جنوب غربی، گردش پول در زمان شاهان اول ساسانی، آثار کشف شده در سطح صفه

بخش دوم

فصل هشتم: رسیدن قبایل پارس، استقرار آنها در جنوب غربی ایران و شکل‌گیری آنها، پاسارگاد، اقامتگاه رئیس، قصبه، صفه مقدس، دو محراب، نقش رستم، کاربری اول، کاربری روحانیون، کاربری دوم یا جنگاوران، کاربری سوم

فصل نهم: آیَدَن‌ها و دئیودان‌ها، تاریخ، سرزمین دئیوها، ماد

فصل دهم: مقدونی‌ها در مسجد سلیمان

فصل یازدهم: معماری دینی، عصر سلوکی، معبد بزرگ، تاریخ‌های معبد بزرگ، معبد هرکول، عصر پارتی، مسجد سلیمان، زوج آناهیتا و میترا تنگ سرَوَک، گروه چهارتائی، معبد چهارضلعی چهارستونی، آیدن شوش، تخت جمشید، سه الوهیت، بخشندگان و مؤمنان، سیستان، کوه خواجه، افغانستان، سرخ کتل، آسیای مرکزی، نیسا، منصور ـ دپه، مرو، پنج کند، نیایشگاه بودایی یا ایرانی، هند شمال غربی، بین النهرین، دورا ـ اوروپوس، آشور، تیسفون، سوریه، سیا، پالمیر، حسن مدهور و منار هنون، خاستگاه معبد چهارستونی، تاریخ معبد چهارستونی

فصل دوازدهم: چهره پارتی، ویژگی چهره پارتی، طبقه بندی بر اساس سلسله مراتب تاریخی

دوره اول. آرایش سر به تبع بازمانده از هخامنشی

دوره دوم. آرایش سر یونانی ـ ایرانی، یا یونانی ـ پارتی

دوره سوم. بازگشت به حلقه مو در چهره پارتی، آرایش موی سر پارتی ـ علامت طبقه اجتماعی

دوره چهارم. خلاصه کردن حلقه مو، آرایش موی سر هرکول، چهره زنانه

فصل سیزدهم: شعاع گسترش آرایش سر پارتی، بین النهری (میان‌رودان)، آشور، هترا، نیپور، سوریه، دورا ـ اوروپوس، حما و حمس، آسیای صغیر، اِفِس، مصر، سیرنائیک، یونان، روم، مارژیان، باکتریان، سرخ کتل، آسیای مرکزی، اجنه تپه، کووَ، قندهار، روسیه جنوبی، اولبیا ،کِرچ

فصل چهاردهم: نقش تمام رخ انسان در هنر پارتی

نتیجه

گزارش محتوا

رومن گیرشمن برای ایرانیان فردی شناخته شده است. باستان‌شناس و مورخ معروفی که با کتاب ایران از آغاز تا اسلام و دیگر پژوهش‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی شناخته می‌شود. یکی از آثار او که تا کنون ترجمه نشده بود، کتاب حاضر است. این کتاب سیر تاریخی ـ دینی ایران از دوره ماد تا زمان ساسانیان را با تمرکز بر محوطه مسجد سلیمان دربر می‌گیرد. وی مباحث تخصصی و فنی باستان‌شناسی را با تاریخ و فرهنگ و دین در جامعه ایرانی پیش از اسلام، با استادی تمام درآمیخته و می‌توان گفت که حاصل آن، نه فقط برای درک بهتر اوضاع تاریخی و اجتماعی و حتی هنری، بلکه برای فهم شرایط دینی و مذهبی آن ادوار، به ویژه دوره ساسانیان اهمیت خاص دارد؛ به خصوص فصولی که مؤلف با تیزبینی خاص خود، از آثار ناشکیبایی در این دوره بر پیکرهای برجای مانده از نمادهای دینی سخن به میان آورده است، سخت جالب توجه به نظر می‌رسد. به هر حال، ارزش و جایگاه قابل توجه این اثر در شناسایی و درک اوضاع و شرایط ایران باستان برای پژوهشگران آشکار است.

مؤلف کار خود را از کاوش‌های مسجد سلیمان و کاوش‌های شوش شروع کرده و سپس با تمرکز بر دوره پارتیان موضوع را تا دوره ساسانیان پی می‌گیرد و عبادت‌گاه‌های دینی را مورد پژوهش قرار می‌دهد.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران