الکسب
الكسب، تألیف فقیه و قاضی قرن دوم هجری قمری، محمد بن حسن شیبانی (متوفی 189ق) و شرح فقیه و اصولی حنفی قرن پنجم هجری قمری، محمد بن احمد سرخسی (متوفای 490ق)، به بررسی احکام شرعی کسب و درآمد میپردازد. در پایان این کتاب، اثری دیگر در همین موضوع به نام «رسالة الحلال و الحرام و بعض قواعدهما في المعاملات المالية»، نوشته فقیه حنبلی و سلفی قرن هشتم هجری قمری، احمد بن عبدالحلیم بن تیمیه حرّانی (۶۶۱-۷۲۸ق)، ضمیمه شده است. عبدالفتاح ابوغده هر دو اثر را تصحیح و تحقیق کرده و برای هرکدام، مقدمهای جداگانه نوشته و متن و شرح و ضمیمه و شیبانی و سرخسی را معرفی کرده، ولی بهخاطر شهرت ابن تیمیه حرّانی، از توضیح بیشتر درباره او، خودداری ورزیده است.
| الکسب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شیبانی، محمد بن حسن (نويسنده)
شمس الائمه سرخسی، محمد بن احمد (شارح) ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم ( نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | رسالة الحرام و الحلال و بعض قواعدهما في المعاملات المالیة |
| ناشر | مکتب المطبوعات الاسلامية |
| مکان نشر | سوریه - حلب |
| سال نشر | 1417ق - 1997م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ش9ک2 72 HB |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- عبدالفتاح ابوغده، این اثر را اولین کتاب مستقلّ در اسلام میشمارد که باب بحث از مسائل مالی را گشود و مورد توجه اقتصاددانان مسلمان امروز نیز واقع شده است[۱].
- محقق کتاب، هدف از نگارش اثر حاضر را از دیدگاه محمد بن حسن شیبانی، ترویج زهد و ورع دانسته است؛ زیرا هرگاه کسب و درآمد انسان، پاک باشد، عملش درست میشود[۲].
ساختار و محتوا
- عبدالفتاح ابوغده با تأکید بر آنکه متن کتاب «الكسب» را شیبانی تألیف کرده و سرخسی به شرح آن پرداخته، افزوده است: ولیکن شرح، مزجی است و اصل کتاب هم متأسفانه به دست ما نرسیده است و سرخسی چنان مطالبش را به سخنان شیبانی آمیخته کرده که جدا کردن متن و شرح، شدنی نیست، جز در چند مورد محدود که خواننده خودش متوجه میشود و ما نیز یادآوری کردهایم[۳].
- در این کتاب، نظم و ساماندهی ویژهای مشاهده نمیشود. مباحث با «معنای لغوی کسب» و دیدگاه قرآنی در این زمینه شروع شده و با «فضیلت کسب به معنای به دست آوردن مال حلال در آیات و روایات» و مباحث دیگر ادامه یافته است. برخی از مسائل جالب و خواندنی اثر حاضر، عبارت است از: پیگیری کسب حلال و تلاش برای رسیدن به وسیله، منافاتی با توکل ندارد، باطل کردن سخنان کرامیه و جاهلان صوفیه در مورد تحریم کسب و ناروا شمردن کوشش برای رزق حلال، معنای انفاق و حدود اسراف و اعتدال در خوردنی، پوشیدنی و مسکن، فقر برتر است یا غنا؟ شکر بر ثروتمندی بهتر است یا صبر بر نیازمندی؟[۴].
- «رسالة الحلال و الحرام» اثر مختصری در پاسخ به این شبهه است: «خوردن از حلال، شدنی نیست؛ زیرا امروزه، حلال و حرام به هم مخلوط شده است و حلال خالص پیدا نمیشود».
نمونه مباحث
- پیامبر(ص) گفت: پاکترین چیزی که میخورید همان است که از دسترنج خودتان به دست میآورید و برادرم داوود(ع) از نتیجه کسب و کار خودش استفاده میکرد. منظور از این کلام، اشاره به سخن خدای متعال است: از رزق و روزی پاک و پاکیزه، بخورید و قویترین دلیل مورد اعتماد ما، این است که کار کردن و در پی روزی حلال کوشیدن، راه و روش پیامبران آسمانی است[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.